مرور زمان بر اجرای احکام جرایم تعزیری

جرایم تعزیری

جرایم تعزیری در قانون جایگاه خاصی دارد و تعداد زیادی از جرم وجود دارد که اجرای احکام آن ها حبس تعزیری می باشد.

اگر با روندهای دادرسی و دادگاهی آشنا باشید حتما با این نوع جرم ها هم آشنایی دارید.

ولی از آنجا که بسیاری از ما تا به حال به دادگاه نرفته ایم با این جرایم و نحوه اعمال و اجرای آن آشنا نیستیم.

در این نوشته مشاوره حقوقی این موضوع را با همدیگر بررسی می کنیم

که چه جرایمی تعزیری هستند؟ و حبس تعزیری می گیرند؟

جرایم تعزیری چیست؟

بر اساس ماده ۱۴ قانون مجازات اسلامی مجازات های مقرر در این قانون چهار قسم است:
الف- حد؛
ب- قصاص؛
پ- دیه؛
ت- تعزیر.

تبصره: چنانچه رابطه علیت بین رفتار شخص حقوقی و خسارت وارد شده احراز شود دیه و خسارت، قابل مطالبه خواهد بود.

اعمال مجازات تعزیری بر اشخاص حقوقی مطابق ماده (۲۰) خواهد بود.

اما این جرایم در ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی به صورت زیر تعریف شده است:

تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست

و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد.

نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود.

دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می دهد:

الف- انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم؛

ب- شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیانبار آن؛

پ- اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم؛

ت- سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تاثیر تعزیر بر وی.

تفاوت بین جرایم تعزیری و سایر مجازات ها

همانطور که بیان شد، تعریز مجازاتی است که حد، قصاص یا دیه نیست.

پس اول باید مجازات هایی که مطرح شده اند را با بررسی کنیم تا بتوانیم جرایم تعزیراتی را توضیح دهیم:

جدول درجه بندی انواع مجازات‌های تعزیری

جرایم تعزیری

قصاص چیست؟

بر اساس ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی

قصاص مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع است که به شرح مندرج در کتاب سوم این قانون اعمال می شود.

دیه چیست؟

بر اساس ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی

دیه اعم از مقدر و غیرمقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضاء و منافع

و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجب قانون مقرر می شود.

حد چیست؟

بر اساس ماده ۱۵ قانون مجازات اسلامی

حد مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس، تعیین شده است.

البته دیه ارش را می توانیم نوعی از حرایم تعزیری بدانیم.

حال می توانیم تفاوت بین جرایم تعزیری و غیر تعزیری را بیان کنیم:

جرایم غیرتعزیری دارای مجارات مشخصی هستند و مجازات های تعزیری نباید از مقدار مجازات های غیرتعزیری بیشتر باشد.

جرایم غیر تعریضی برای همه یکسان هستند

مثلا مجازات قتل عمد، قصاص است.

اما جرایم تعزیری دارای حداقل و حداکثری هستند و قانونگذار آن را به ۸ درجه تقسیم می شوند.

درجه بندی مجازات تعزیری

بر اساس ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی،مجازات های تعزیری به هشت درجه تقسیم می‌شود:
درجه ۱

حبس بیش از بیست و پنج سال؛
جزای نقدی بیش از یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛
مصادره کل اموال؛
انحلال شخص حقوقی.

درجه ۲

حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال؛
جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال.

درجه ۳

حبس بیش از ده تا پانزده سال؛
جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا پانصد وپنجاه میلیون (۵۵۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال.

درجه ۴

حبس بیش از پنج تا ده سال؛
جزای نقدی بیش از یکصد و هشتاد میلیون(۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا سیصد و شصت میلیون (۳۶۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛
انفصال دائم از خدمات دولتی و عمومی.

درجه ۵

حبس بیش از دو تا پنج سال؛
جزای نقدی بیش از هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد و هشتاد میلیون (۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛
محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از پنج تا پانزده سال؛
ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی؛
ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی.

درجه ۶

حبس بیش از شش ماه تا دو سال؛
جزای نقدی بیش از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛
شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت؛
محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال؛
انتشار حکم قطعی در رسانه ها؛
ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال؛
ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال؛
ممنوعیت از اصدار برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال.

درجه ۷

حبس از نود و یک روز تا شش ماه؛
جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛
شلاق از یازده تا سی ضربه؛
محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه.

درجه ٨

حبس تا سه ماه؛
جزای نقدی تا ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال؛

شلاق تا ده ضربه.

تبصره ۱: موارد محرومیت از حقوق اجتماعی همان است که در مجازات های تبعی ذکر شده است.

تبصره ۲: مجازاتی که حداقل آن منطبق بر یکی از درجات فوق و حداکثر آن منطبق با درجه بالاتر باشد، از درجه بالاتر محسوب می ‌شود.

تبصره ۳: در صورت تعدد مجازات ها، مجازات شدیدتر و در صورت عدم امکان تشخیص مجازات شدیدتر، مجازات حبس ملاک است.

همچنین اگر مجازاتی با هیچ یک از بندهای هشتگانه این ماده مطابقت نداشته باشد مجازات درجه هفت محسوب می‌ شود.

تبصره ۴: مقررات این ماده و تبصره های آن تنها جهت تعیین درجه مجازات است

و تاثیری در میزان حداقل و حداکثر مجازات های مقرر در قوانین جاری ندارد.

تبصره ۵: ضبط اشیاء و اموالی که در ارتکاب جرم به کار رفته یا مقصود از آن به کارگیری در ارتکاب جرم بوده است

از شمول این ماده و بند (ب) ماده(۲۰) خارج و در مورد آن ها برابر ماده(۲۱۵) این قانون عمل خواهد شد..

در هر مورد که حکم به مصادره اموال صادر می‌ شود باید هزینه های متعارف زندگی محکوم و افراد تحت تکفل او مستثنی شود.

مرور زمان اجرای احکام تعزیری چقدر است؟

مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می‌کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:

جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال.
جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال.
جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال.
جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال.
جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال.

اگر اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت یا رفع مانعی باشد، مرور زمان از تاریخ انقضای آن مدت یا رفع مانع محاسبه می‌شود.

مرور زمان اجرای احکام دادگاه‌های خارج از کشور درباره اتباع ایرانی در حدود مقررات و موافقتنامه‌های قانونی، مشمول مقررات این ماده است.

چه جرایمی مشمول مرور زمان نمی‌شوند؟

جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده (۳۶) این قانون مجازات اسلامی با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده.
جرائم موضوع قانون مجازات اسلامی مبارزه با مواد مخدر

آیا مرور زمان در جرائم حدی نیز اجرا خواهد شد؟

مرور زمان در جرایم حدی، مستوجب قصاص و دیه وجود ندارد و گذشت زمان موجب از بین رفتن حق نمی‌شود.

همچنین قانونگذار مرور زمان را تنها در تعزیرات پذیرفته است و به دلیل آنکه حاکم این اختیار را دارد که تعزیرات را اجرا کند یا نکند، برای پذیرفتن مرور زمان نیز دست او باز است.

هرگاه در مورد یک شخص به موجب حکم یا احکامی محکومیت‌های قطعی متعدد صادر شود، شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها، نسبت به دیگر محکومیت‌ها، قاطع مرور زمان است.

به این معنا که هرگاه برای یک شخص بر اساس یک یا چند حکم، محکومیت‌های قطعی متعدد صادر شود، در صورت شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها، مرور زمان محکومیت‌های دیگر قطع می‌شود و به پایان می‌رسد.

در مواردی که اجرای مجازات فرد محکوم، معلق شده یا اینکه او به صورت مشروط آزاد شده باشد اما پس از مدتی قرار تعلیق اجرای مجازات یا حکم آزادی مشروط او لغو شود، آغاز مرور زمان، تاریخ لغو قرار یا حکم است و مرور زمان از این تاریخ محاسبه می‌شود.

آیا اعمال مرور زمان نسبت به همه شرکا و معاونان جرم میباشد؟

قطع مرور زمان، مطلق است و نسبت به همه شرکا و معاونان جرم اعم از آنکه تعقیب شده یا نشده باشند، اعمال می‌شود، هر چند تعقیب فقط درباره یکی از آنها شروع شده باشد.

همچنین شروع به اجرای حکم در مورد برخی از شرکا یا معاونان جرم، قاطع مرور زمان نسبت به دیگر محکومان است. متوقف شدن تعقیب، صدور حکم یا اجرای مجازات، مانع از پرداخت و ادای حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم می‌تواند دعوای خصوصی را در مرجع صالح اقامه کند.

به این معنا که مرور زمان موجب از بین رفتن حق مدعی خصوصی نمی‌شود. به عنوان مثال اگر ۳۰ سال پیش سرقتی اتفاق افتاده باشد، مدعی خصوص می‌تواند با مراجعه به دادگاه، ضرر و زیان مالی خود را جبران کند؛ اما اعمال مجازات و جنبه عمومی جرم مشمول مرور زمان می‌شود.
آیا گذشت زمان می‌تواند نشانه توبه متهم باشد؟

گاهی گذشت زمان می‌تواند اماره توبه باشد و البته در حدود نیز این موضوع وجود دارد که توبه قبل از اثبات، حد را ساقط می‌کند.

مجازات داغ ننگی است که بر پیشانی مجرم زده می‌شود و مجرمی که پس از سال‌ها مرتکب نشدن جرم، مجازات شود، ممکن است به دلیل این داغ ننگ، خود به طور مجدد به ارتکاب جرم اقدام کند.

به همین دلیل باید گفت که فلسفه مرور زمان بر فلسفه مجازات‌ها غالب است و موضوع مجازات را منتفی می‌کند.