خسارات عدم انجام تعهد

خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

قطعاً تا به حال برای شما هم پیش آمده که شخصی متعهد به انجام کاری شده اما از انجام آن سر باز می‌زند. قاعدتاً در صورت وقوع همچین اتفاقی ضرروزیان و خساراتی به ما وارد می‌شود که معمولا همه ما در صورت وقوع چنین اتفاقی به دنبال جبران خسارت و ضرر و زیان وارده به خود می‌باشیم. اما جالب است بدانید که برای مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد که معمولاً در صورت عقد قرارداد اتفاق می‌افتد، وجود شرایطی لازم است. به جرأت می‌توان گفت، عدم انجام تعهد علی‌الخصوص در تعهدات قراردادی در حقیقت یکی از پرتکرارترین واقعه‌هایی است که اتفاق می‌افتد. در صورتی که تمایل دارید، بدانید چطور می توان خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را از مرتکب مطالبه کرد و نحوه آن چگونه است تا آخر این مقاله همراه ما باشید.

دفتر وکالت حق گرا

در خصوص مطالب ارائه شده اگر سوالی دارید می توانید از طریق تلفن  ۰۹۱۹۹۰۷۵۹۶۶ یا حضوری با وکیل های موسسه حقوقی حق گرا صحبت کنید و مشکل خودتان را با آنها در میان بگذارید.

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دریافت خسارات عدم انجام تعهد می توانید یا گرفتن مشاوره از وکیل طلاق توافقی با شماره های موجود در وب سایت  حق گرا تماس حاصل فرمایید.

عدم انجام تعهد و خسارت ناشی از آن

همانطور که گفته شد، گاهی شخصی در قراردادی متعهد به انجام کاری می‌شود اما از انجام کار خود سرپیچی می‌کند. معمولاً در صورت ورود چنین اتفاقی، خساراتی به طرف مقابل وارد می‌شود. خوب است بدانید که برای مطالبه خسارت عدم انجام تعهد قراردادی باید شرایط آن نیز موجود باشد. چرا که در غیراینصورت، یعنی در صورتی که شرایط مطالبه خسارت وجود نداشته باشد، طرح دعوای شما مبنی بر مطالبه خسارت بی‌فایده بوده و امکان دریافت آن نیز وجود ندارد و نهایتاً می‌توانید از طریق مراجع قضایی متعهد را به انجام تعهد خود ملزم نمایید.

شرایط مطالبه خسارات عدم انجام تعهدات

همانطور که پیش از این نیز مورد بررسی قرار گرفت، چنانچه قصد داشته باشید، دعوای مطالبه خسارات و ضرر و زیان‌های ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی را از شخص متعهد مطرح نمایید، لازم است که شرایطی وجود داشته باشد. در ادامه به بررسی هر یک از این شرایط خواهیم پرداخت.

به وجود آمدن خسارت و ضرر و زیان. یکی از مهمترین شرایط جهت مطالبه دعوای خسارات ناشی از عدم انجام تعهد، آن است که ثابت نمایید به شما ضرر و زیان و خساراتی وارد شده است.
وجود ضرر باید نتیجه مستقیم عدم انجام تعهد باشد. چنانچه بخواهید، خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی را مطالبه نمایید، لازم است که ثابت کنید، خسارات وارده به شما به صورت مستقیم نتیجه عدم انجام تعهدات قراردادی یا به عبارت دیگر عهد شکنی فرد متعهد بوده، چرا که در غیراینصورت، شما مستحق دریافت خسارات نخواهید بود.
مهلت انجام تعهد سپری شده باشد. یکی از مهمترین شرایط لازم برای مطالبه خسارات ناشی از عدم انجام تعهد آن است که مهلت مقرر در قرارداد سپری شده باشد، چرا که در غیر اینصورت شما نمی‌توانید، خسارت و ضرر و زیانی را از فرد متعهد دریافت نمایید. به طور مثال، تصور کنید که در قرارداد منعقد شده بین شما و طرف مقابلتان، شخص مقابل متعهد شده است که در تاریخ هجدهم تیرماه ثمن معامله را به شما پرداخت نماید، اما شما اگر در دهم تیرماه یعنی قبل از تمام شدن مهلت قرارداد اقدام به مطالبه خسارت نمایید، دعوای شما پذیرفته نخواهد شد، چرا که مهلت تعیین شده در قرارداد هنوز به اتمام نرسیده است.
شرط جبران خسارت در قرارداد قید شده یا به موجب قانون یا عرف ضروری باشد. چنانچه شما بخواهید خسارات ناشی از عدم انجام تعهد را از متعهد مطالبه نمایید، لازم است یا شرط آن در قرارداد ذکر شده باشد یا در غیر اینصورت به موجب قانون یا عرف موجود در جامعه، مطالبه خسارات ناشی از عدم انجام تعهد ضروری به نظر برسد. البته لازم به ذکر است که به موجب ماده ۲۲۱ قانون مدنی، معمولاً مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد قراردادی ضروری بوده و حتی دراغلب موارد، نیازی به ذکر آن در قرارداد نیز نمی‌باشد.
خودداری مدیون از انجام تعهد. یکی دیگر از مهمترین شرایط برای مطالبه خسارات و ضرر و زیان عدم انجام تعهد، آن است که در مراجع قضایی ثابت شود، متعهد با وجود آن که توانایی انجام تعهد را داشته اما از انجام آن سرپیچی کرده است. توجه داشته باشید در صورتی که بنا به هر دلیلی متعهد قادر به انجام تعهد نبوده یا به عبارت دیگر تعهد بر قرارداد به صورتی بوده باشد که هیچ شخصی توانایی انجام آن را نداشته باشد، نمی‌توان خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را از وی مطالبه نمود. به طور مثال تصور کنید، شخصی به دلیل یک سانحه رانندگی هر دو پای خود را از دست داده و به این دلیل انجام تعهد برای وی مقدور نبوده است، بدین ترتیب بالطبع نمی توان خسارات ناشی از عدم انجام تعهد را از وی مطالبه کرد، زیرا عدم انجام تعهد توسط او به دلیل ناتوانی وی بوده و نه خودداری از انجام تعهد.

منظور از وجه التزام چیست؟

شاید تا به حال عبارت وجه التزام را دیده یا شنیده باشید. وجه التزام یا شرط جزا اغلب در قراردادها به کار می رود. منظور از وجه التزام در واقع همان میزان مبلغ خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی یا خسارات ناشی از تأخیر در انجام تعهدات قراردادی می‌باشد. لازم به ذکر است که قید چنین عبارتی در قرارداد، یعنی همان وجه التزام باعث افزایش امنیت قراردادی برای هر یک از طرفین قرارداد می‌شود. به طور مثال، چنانچه در قرارداد بیع اتومبیل شرط شود در صورت تاخیر فروشنده به تحویل مبیع یعنی همان اتومبیل در تاریخ ذکر شده در قرارداد وی ملزم است، مبلغ معینی را جهت خسارت تأخیر به خریدار پرداخت نماید. این مبلغ همان وجه التزام می‌باشد که سبب می‌شود هر دو طرف قرارداد از انجام تعهدات خود سرپیچی نکرده و تعهدات خود را در سر موعد مقرر انجام بدهند. بدین ترتیب توصیه می‌شود، حتماً در قراردادهای خود وجه التزام عدم انجام تعهد یا تأخیر در انجام تعهد را قید نمایید که در ادامه به علت ضرورت آن خواهیم پرداخت.

بیشتر بدانیم : مطالبه همزمان خسارات تاخیر تادیه و وجه التزام   

علت ضرورت وجه التزام

شاید برایتان سوال مطرح شود با این وجود که در عرف و قانون مدنی نیز خسارت عدم انجام تعهد یا تأخیر در انجام تعهد صراحتاً مطرح شده است، پس علت ضرورت قید وجه التزام در قراردادهای منعقده چیست؟ خوب است بدانید، همانطور که گفته شد، چنانچه شما وجه التزامی را در قرارداد خود ذکر نکرده باشید، زمانی می توانید خسارات عدم انجام تعهد را از فرد متعهد مطالبه نمایید که ضرر و زیانی به شما وارد شده و همچنین بتوانید این ضرر و زیان و خسارات را در مراجع قضایی ثابت نمایید، اما در صورتی که وجه التزام در قرارداد قید شده باشد، شما صرفا در صورت تأخیر در عدم انجام تعهد می توانید خسارت خود را مطالبه کرده و نیازی به اثبات ورود خسارت یا ضرر و زیان نیست. به عبارت دیگر با وجود شرط وجه التزام در قرارداد، شما در هر صورت می توانید، خسارات عدم انجام تعهد یا تأخیر در آن را از طرف مقابل مطالبه نمایید، حتی اگر ضرر و زیانی از این حیث به شما وارد نشده باشد.

تفاوت خسارت تاخیر تادیه با خسارت تاخیر در انجام تعهد

خسارت تاخیر تادیه با خسارت تاخیر در انجام تعهد ، علیرغم شباهت ظاهری آن ها، دو اصطلاح حقوقی است که دارای تفاوت های ماهوی و شکلی در دعاوی مطالبه خسارت می باشند. ما در این جا تفاوت های مهم این دو را توضیح می دهیم تا در تنظیم قراردادها رعایت گردد :

خسارت تاخیر در انجام تعهد یک خسارت قراردادی و توافقی و یک نوع وجه التزام مقرر در ماده ۲۳۰ قانون مدنی است که موضوع آن شامل کلیه تعهدات اعم از تعهدات پولی و غیر پولی می شود و میزان آن بنا به توافق طرفین است و حتماً باید در قرارداد بر آن توافق شود تا مورد پیدا نماید.

خسارت تاخیر تادیه یک خسارت قانونی مقرر در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی است که به حکم قانون در خصوص تاخیر در پرداخت تعهدات پولی مثل چک و سفته و ثمن و اجاره بها و … به شخص بدهکار تعلق می گیرد و مقدار آن طبق شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی است اگر چه طرفین بر آن توافق ننموده باشند.

خسارت تاخیر در انجام تعهد در ستون خواسته دادخواست به عنوان یک خواسته اصلی باید قید شود و یا نهایتاً طبق ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در قالب افزایش خواسته باید تا پایان جلسه اول دادرسی اعلام گردد و هزبنه دادرسی از همان ابتدا بر اساس آن تا تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می گردد ولی در خسارت تاخیر تادیه هزینه دادرسی در ابتدا به آن تعلق نمی گیرد و مضافاً می توان در اثنای دادرسی به موجب یک لایحه آن را درخواست نمود.

خسارت تاخیر در انجام تعهد پولی را نمی توان در دادخواست از زمان تخلف تا تاریخ ایفای تعهد ذکر نمود. چرا که دادگاه صرفاً مجاز به بررسی استحقاق خواهان تا زمان تقدیم دادخواست و یا نهایتاً با ارفاق تا صدور حکم بدوی و یا در شرایط ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی، تا صدور حکم تجدید نظر است و به هیچ عنوان شامل بعد از صدور حکم قطعی و آینده و لغایت اجرای حکم نمی گردد. دادگاه نمی تواند استحقاق خواهان به دریافت خسارت وجه التزام قراردادی را در زمان بعد از صدور رای قطعی نیز احراز نماید و دادگاه نمی تواند به آینده رای صادر نماید. (با توجه به اصول دادرسی و ملاک ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی) و برای مابقی خسارت، بعد از حکم قطعی باید دادخواست مستقل و مجدد مطرح شود. ولی خسارت تاخیر تادیه را می توان به حکم قانون از زمان تخلف تا زمان ایفای دین و پرداخت درخواست نمود و این یک مزیت بسیار زیاد برای خسارت تاخیر تادیه نسبت به خسارت تاخیر در انجام تعهد است.

اگر مبلغ روزانه خسارات تاخیر در ایفای به موقع تعهدات پولی بیشتر از نرخ خسارت تاخیر تادیه اعلامی بانک مرکزی توافق گردد (که طبق رای جدید شماره ۸۰۵ دیوان عالی کشور پذیرفته شده است) خسارت تاخیر در انجام تعهد طبق ماده ۲۳۰ قانون مدنی محسوب می شود نه خسارت تاخیر تادیه.

خسارت تاخیر در انجام تعهد پولی حتی در صورت عدم تمکن مالی مدیون نیز به وی تعلق می گیرد ولی خسارت تاخیر تادیه مشروط به تمکن مالی مدیون است و به همین خاطر وقتی حکم اعسار صادر شود، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ اعسار قطع می شود.

اگر چه در رای جدید دیوان عالی کشور، بعد از چند سال ابهام و اختلاف، در نهایت خسارت روزانه بیشتر از تورم مورد پذیرش قرار گرفت، ولی باید دقت نمود که در هر حال اگر خسارت تاخیر در تعهد از ثمن یا مبلغ اصل تعهد پولی فراتر رود، ممکن است وجه التزام گزاف تلقی شده و دادگاه تعدیل قضایی نماید ولی هیچ گاه خسارت تاخیر تادیه تعدیل قضایی نمی گردد.

تفاوت مهم دیگر در مطالبه است. طبق ماده ۲۲۶ قانون مدنی، در تعهداتی که سررسید مشخص دارد، به صرف اتمام مدت تعهد و سر رسید شدن دین، وجه التزام خسارت روزانه تاخیر در ایفای تعهدات پولی شروع می شود و نیازی به مطالبه ندارد ولی خسارت تاخیر تادیه تعهدات پولی در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، نیاز به مطالبه دارد به استثنای چک که از همان تاریخ سررسید است. نتیجه این که اگر وجه التزام در تعهدات پولی تعیین نشده باشد، ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، قسمت اول ماده ۲۲۶ قانون مدنی را در قسمت تعهدات پولی، نسخ ضمنی نموده است.

نظر تخصصی وکیل قراردادها :

با توجه به تفاوت خسارت تاخیر تادیه با خسارت تاخیر در انجام تعهد، به نظر برای تاخیر در پرداخت تعهدات پولی، امکان صدور حکم به آینده مزیت مهمی است که شاید از مزیت خسارت مازاد تورم، بیشتر باشد. در هر صورت باید موردی بررسی نمود. این را هم باید در نظر داشت که اگر در قرارداد خسارت تاخیر در انجام تعهد تعیین شده باشد و بعداً در هنگام ثبت دعوا بخواهید آن را به خسارت تاخیر تادیه تبدیل کنید، وجاهت قانونی ندارد هر چند که مبلغ خسارت تاخیر در انجام تعهد را تا حد مبلغ خسارت تاخیر تادیه کم کنید.

تعدادی از سوالات مرتبط با خسارات عدم انجام تعهدات

آیا مطالبه خسارت از خسارت امکان پذیر می باشد؟

خیر. توجه داشته باشید که شما نمی‌توانید خسارت از خسارت را مطالبه نماید. به طور مثال، چنانچه شما مستحق دریافت خسارت عدم انجام تعهد یا تأخیر در انجام تعهد باشید و طرف مقابل این خسارت را در موعد مقرر به شما پرداخت نکند، شما نمی‌توانید، خسارت آن را نیز مطالبه کنید.

میزان خسارت چگونه تعیین می‌شود؟

توجه داشته باشید در صورتی که شما شرط وجه التزام را در قرارداد خود قید نکرده باشید، مرجع قضایی رسیدگی کننده با جلب نظر کارشناس میزان خسارت وارده به شما را مشخص می‌نماید.

در چه صورت امکان مطالبه خسارت وجود ندارد؟

لازم به ذکر است در صورتی که شخص شما نیز در عدم انجام تعهد دخالت داشته یا به عبارتی دیگر، خود شما نیز جهت انجام تعهد کوتاهی و تعلل ورزیده باشید، امکان مطالبه خسارت توسط شما علی‌الاصول میسر نخواهد بود.