مجازات حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز، قسمت اول
استفاده از بی سیم به عنوان ابزار ارتباط الکترونیکی در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، امر اجتناب ناپذیر می باشد. آنچه در این رابطه مهم است، این که آیا استفاده کننده از آن دارای مجوز لازم از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور می باشد یا خیر؟ چه آنکه در غیر این صورت استفاده یا حمل آن فاقد مجوز قانونی بوده و مستلزم برخورد قانونی خواهد بود.
از موضوعات مورد بحث در دادسرای عمومی و محاکم جزایی، تعیین ضمانت اجرای کیفری حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز است. قضات محاکم کیفری نظر واحدی در این خصوص ندارند. عده ای با استدلال به برخی عمومات قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی و آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بی سیم های اختصاصی و غیر حرفه ای ( آماتوری) مصوب ۱۳/۱۱/۱۳۶۱ هیأت وزیران آن را جرم و قابل مجازات می دانند اما در مقابل برخی دیگر با اتکاء به همان مستندات اما با استدلالهای مغایر، آن را فاقد ضمانت اجراء می دانند. به راستی کدامیک از این نظرات با فلسفه وضع این قوانین و تفسیر صحیح از قانون منطبق است؟
پاسخ به پرسش فوق و نیز سئوالی که یکی از همکارن قضایی و برخی از کاربران سایت در همین رابطه پرسیدند، انگیزه ای شد تا مقاله چهار قسمتی در خصوص تعیین ضمانت اجرای کیفری حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز در قوانین جزایی تهیه شود که به نظر عمده مطالب در این خصوص را پوشش خواهد. این مقاله شامل قسمتهای زیر خواهدبود:
قسمت اول – آشنایی با بی سیم، کاربردهای بی سیم، انواع بی سیم، مدیریت فرکانس رادیویی، ضرورت برخورد قانونی با بی سیم های غیرمجاز و فروشندگان و استفاده کنندگان از آن و آشنایی با اصطلاحات مرتبط با ارتباطات رادیویی
قسمت دوم – قوانین و مقررات قانونی حاکم بر بی سیم های غیرمجاز
قسمت سوم – نحوه برخورد ضابطان دادگستری و مقام های قضایی با بی سیم های غیرمجاز مکشوفه
قسمت چهارم – رویکرد قضات و رویه قضایی نسبت به اعمال مجرمانه حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز
قسمت اول- آشنایی با بی سیم، کاربردهای بی سیم، انواع بی سیم، مدیریت فرکانس رادیویی، ضرورت برخورد قانونی با بی سیم های غیرمجاز و فروشندگان و استفاده کنندگان از آن و آشنایی با اصطلاحات مرتبط با ارتباطات رادیویی
در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات اکثر ما با نام بی سیم به عنوان یکی از وسایل ارتباطی آشنایی داریم و غالباً شاهد کاربرد آن از سوی مأمورین کلانتری ها، پلیس راهنمایی و رانندگی و نیروهای امداد رسانی می باشیم.
تعریف بیسیم
بی سیم یک نوع رادیو است که برخلاف رادیو که تنها گیرنده است، یک دستگاه فرستنده-گیرنده است. بیسیم هم به صورت دستی و هم به صورت ثابت (در خودرو یا مکان ثابت) در دسترس است. گونه دستی آن اغلب به نام واکی تاکی (walkie-talki) نامیده میشوند که با فشار دادن یک دکمه (push to talk) جهت مکالمه آماده میشوند. فرکانس کار دستگاههای بیسیم متفاوت است، اما پرکاربردترین آنها از ۱۳۶-۱۷۴ مگاهرتز(VHF) و ۴۰۰-۴۷۰ مگاهرتز(UHF) میباشد. برد یک دستگاه بیسیم به قدرت خروجی آن بستگی دارد و عوامل محیطی بر برد این دستگاهها تاثیرگذار است.
کاربردهای بی سیم در شبکه ارتباطی
کاربردهای بی سیم به دو نوع مفید و مضر قابل تقسیم بندی است.
کاربردهای مفید بی سیم
مهمترین کاربرد این تجهیزات در مراکز خدماتی و امداد رسانی مانند اورژانس ها ، آتش نشانی ، آمبولانس ها ، شبکه های توزیع آب و برق ، نیروی انتظامی ، راهنما و رانندگی ، خطوط حمل و نقل دریایی و هوایی و بسیار موارد.
کاربردهای مضر بی سیم
شکی نیست که اگر بی سیمِ های غیرمجاز به صورت غیرقانونی در بین اشخاص حقیقی و حقوقی و شرکت های خصوصی مورد استفاده قرار گیرد، می تواند موجب صدمات جبران ناپذیری شود که صدها مثال در این خصوص قابل ذکر است. از جمله باعث ایجاد اختلال و پارازیت در شبکه های بی سیمی رده های اجرایی و عملیاتی فاتب شود، با شنود تلفن و سرقت بوق تلفن موجب لو رفتن و افشای مکالمات خصوصی، هم شنوایی و شکست های حفاظتی گردد. موجب اختلال در ارتباطات رادیویی یگان های نظامی، انتظامی و امنیتی و نیز شبکه های رادیویی امور زیربنایی مانند مخابرات ناوبری هوایی، خطوط انتقال نیرو صدا و سیما، شبکه مخابرایت مراکز امداد رسانی شود. همچنین این نکته قابل ذکر است که به علت فرکانس و قدرت خروجی غیر استاندارد که در بی سیم غیرمجاز بکار رفته، موجب صدمات جبران ناپذیر بر سلامت انسان نیز می شود.
انواع بی سیم ها
الف- تقسیم بندی از جهت نوع ساخت
رادیوهای بی سیم دارای انواع مختلفی هستند: ۱- بی سیمهای دستی معمولی؛ ۲- بی سیمهای دستی آی اس (ضد گاز)؛ ۳- بی سیمهای دستی ضد انفجار (ای ایکس)؛ ۴- بی سیمهای خودرویی؛ ۵- بی سیمهای دریایی؛ بی سیم ها در دو مد دیجیتال و آنالوگ ارائه می شوند . بی سیم های دیجیتال قابلیت پروگرام در دو مد آنالوگ و دیجیتال را دارا می باشند.
ب- تقسیم بندی از جهت نوع استفاده
بی سیم های مجاز و غیرمجاز
طبق استانداردهای سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی جمهوری اسلامی ایران بی سیم هایی که با فرکانس های ثابت، مشخص و غیرقابل تغییر و دارای برد کوتاه، مورد تایید واحد استاندارد این سازمان و همچنین از مبادی قانونی وارد کشور شده باشند برای عموم مجاز می باشد اما سایر بیسیم ها و تجهیزات برد کوتاه مرسوم به واکی تاکی در ایران که خارج از استانداردهای تعیین شده باشند، جزو وسایل ارتباطی ممنوع محسوب می شوند. کاربردهای واکی تاکی های مجاز شامل کوهنوردی، طبیعت گردی، حوزه گردشگری ، نگهبانی ، شرکت های عمرانی،قایق های تفریحی و … می شود که استفاده عمومی از این دستگاه های مجاز ، بلامانع خواهد بود.
یک دستگاه بی سیم ممکن است تولیدی کارخانه، دست ساز، از نوع فرستنده و یا گیرنده فرکانس رادیویی، حرفه ای یا اختصاصی (از نوع متعارف یا غیرمتعارف) و یا غیرحرفه ای (آماتوری) و ذاتاً غیرمجاز باشد.
علت و انگیزه استفاده از بی سیم های غیرمجاز
علل گرایش افراد به استفاده از بی سیم غیرمجاز، می تواند متعدد باشد اما برخی علت آن را تخلیه عقده های روانی خودنمایی، ارتکاب اعمال مجرمانه در پوشش مأمور انتظامی و امنیتی اعلام نمودند.
ضرورت مدیریت فرکانس رادیویی
فرکانس رادیویی به عنوان یک ثروت عمومی شناخته می شود. به منظور استفاده بهینه و موثر از طیف فرکانس به لحاظ فنی و اقتصادی به عنوان یکی از منابع ملی، بهکارگیری آن باید هم از طریق مقررات ملی و هم از طریق مقررات بینالمللی رادیو هماهنگ و قانونمند شود. به موجب توافقات بینالمللی، دولتها در نحوه استفاده از طیف فرکانس، قابلیت انعطاف و آزادی عمل دارند. هر دولت باید قوانین و تشکیلات خود را برای انجام وظایف مدیریت طیف بوجود آورد. با توجه به حساسیت و کاربرد گسترده تجهیزات بیسیم، می توان پذیرفت مدیریت، کنترل و ساماندهی آن و خارج نمودن آن از دسترس عموم مردم امری مهم و ضروری به حساب می آید که مسئولیت این امر بر عهده سازمان تنطیم مقررات و ارتباطات رادیویی که زیر نظر وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات می باشد، نهاده شده است اما در بحث خطرناک بودن این فرکانس ها و پارازیت هایی که ایجاد می شود، نهادها و سازمان های متولی باید اظهار نظر کنند و سازمان تنطیم مقررات و ارتباطات رادیویی تنها وظیفه اندازه گیری است و مرجع پاسخگویی به مضر بودن یا نبودن فرکانس ها را برعهده ندارد.
کاربرانی که نیاز مبرم به استفاده از بیسیم ها برد بالا را دارند، باید به مراجع قانونی[۱] مراجعه نموده و درخواست تأسیس شبکه رادیویی نمایند، تا در صورت تأیید و تشخیص نیاز با تخصیص فرکانسی خاص که تداخل با سایر فرکانس های موجود در فضای فرکانسی منطقه را نداشته باشد و مشکلی برای سایر کاربران ایجاد نکند را استفاده نمایند. همچنین از دارندگان پروانه که بهرهبرداری مینمایند ماهانه مبلغی به عنوان حق استفاده دریافت میشود که میزان آن به پیشنهاد وزارت پست و تلگراف و تلفن[۲] به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید. سازمانهای دولتی و استفادهکنندگان ازبیسیم های اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مشمول مقررات این و موارد معافیت از پرداخت حق استفاده مذکور موکول به تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ضرورت برخورد قانونی
استفاده افراد عادی و فاقد مجوز از دستگاه بی سیم غیرمجاز و غیرمتعارف به دلیل داشتن طول موج (فرکانس) های متعلق به ارگان های نظامی، انتظامی و داویر دولتی و امنیتی، موجب اختلال و تداخل رادیویی و نیز شنود و استراق سمع مکالمات رادیویی آن ارگان ها گردیده، همچنین به دلیل تضییح حقوق بهره برداران مجاز در استفاده از شبکه های مذکور و تهدید بستر های ارتباطی کشور، ممنوع است که به همین دلیل بهره برداری از بیسیم های غیر استاندارد و غیرمجاز در اکثر کشورهای تولید کننده، جرم تلقی شده و غیر قانونی می باشند و صرفاً جهت صادرات و ارسال به کشورهای توسعه نیافته تولید میشوند. اینگونه بیسیم ها عمدتا توسط شبکههای قاچاق و به صورت غیرمجاز وارد کشور شده و منابع و منافع جامعه را به خطر میاندازند.
در ایران گرچه حسب مورد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ایران که در جهت حفظ فضای فرکانسی کشور و سلامت مکالمات، با بهره برداران این گونه تجهیزات آلودهکننده طیف فرکانس برخورد قانونی می نماید و همچنین معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات فاتب علیه فروشنده، خریدار و استفاده کنندگان این گونه دستگاههای بی سیم اقدام به طرح شکایت در این زمینه می نمایند اما این امر مانع از آن نیست تا هر شخص حقیقی یا حقوقی ذینفعی که از شبکه رادیویی وی استفاده غیرمجاز می شود بتواند به عنوان شاکی مبادرت به طرح شکایت نماید.
در رابطه با بی سیم، چند قانون و آیین نامه به شرح زیر تصویب گردید که عبارتند از:
الف- قانون استفاده از بی سیسم های اختصاصی و غیرحرفه ای مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی
از قانون فوق مواد زیر مرتبط با موضوع بحث حاضر است:
ماده ۱ – برای دایر کردن هر ایستگاه ارتباط رادیویی اختصاصی و یا غیر حرفهای باید قبلاً از وزارت پست و تلگراف و تلفن پروانه دریافت شود.
تبصره – ایستگاه ارتباط رادیویی عبارت است از یک یا چند فرستنده و گیرنده و ادوات مربوطه که برای ارتباط رادیویی مورد استفاده قرار میگیرد.
ماده ۲ – کسانی میتوانند به عملیات رادیویی غیر حرفهای اشتغال ورزند که از وزارت پست و تلگراف و تلفن گواهینامه مخصوص اخذ نمایند.
تبصره – ارتباط رادیویی غیر حرفهای نوعی ارتباط رادیویی است که به منظور خودآموزی علمی و عملی و بررسیهای فنی بین افراد مجاز برقرارمیگردد. استفادهکننده از ارتباط رادیویی غیر حرفهای کسی است که به خاطر علاقه و ذوق شخصی به منظورهای فوق بدون هیچ گونه نظر انتفاعی و یاسیاسی به برقراری این نوع ارتباط مبادرت مینماید.
ماده ۶ – وارد کردن دستگاههای فرستنده بیسیم به کشور و خارج کردن آنها از کشور و همچنین ساختن یا واگذاری و هر نوع انتقال مالکیت دستگاهفرستنده بیسیم موکول به اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن خواهد بود.
ماده ۷ – وزارت پست و تلگراف و تلفن کلیه دستگاههای فرستنده بیسیم را که فاقد پروانه استفاده هستند و همچنین دستگاههایی را که مدتاعتبار پروانه آنها منقضی و یا پروانه آنها به طور موقت لغو شده است برای جلوگیری از کار آنها تا صدور یا تجدید پروانه ممهور به سرب خواهد نمود.
ماده ۱۱ – اشخاص زیر به پرداخت غرامت از دو هزار ریال تا بیست هزار ریال محکوم میشوند:
۱ – هر کس ایستگاه دیگری را بدون موافقت وزارت پست و تلگراف و تلفن مورد استفاده قرار دهد.
۲ – هر کس در ایستگاه بدون پروانه عالماً و عامداً مخابره رادیویی انجام دهد.
۳ – هر کس از طول موجهای غیر مجاز یا ثبت نشده در دفاتر وزارت پست و تلگراف و تلفن استفاده نماید.
۴ – هر کس بدون گواهینامه به عملیات رادیویی غیر حرفهای اشتغال ورزد یا با علم و اطلاع با افراد بدون گواهینامه ارتباط رادیویی بگیرد و یا به اشخاص بدون گواهینامه اجازه کار در ایستگاه بدهد.
۵ – هر کس از مقررات و قوانین رادیویی و یا مشخصات و شرایط و خصوصیات مندرج در پروانه ایستگاه تخلف کند.
۶ – هر کس عمداً دفتر گزارش کار ایستگاه را بر خلاف ترتیب مقرر وزارت پست و تلگراف و تلفن تنظیم کند و یا تمام یا قسمتی از عملیات خود رادر دفتر ثبت ننماید.
۷ – هر کس پیام رادیویی مربوط به اشخاص دیگر را دریافت نموده آن را مورد استفاده قرار دهد.
۸ – هر کس با علامت شناسایی مربوط به دیگران خود و یا با ایستگاه خود را معرفی نماید.
۹ – هر کس پس از انقضاء مدت اعتبار پروانه یا گواهینامه بدون کسب اجازه مجدد به کار خود ادامه دهد.
در خصوص جزای نقدی موضوع ماده ۱۱ این نکته باید خاطر نشان شود که به موجب بند «ز» تبصره یک قانون بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور، جزای نقدی مقرر در این ماده به مبلغ بدین شرح تشدید گردید: «در سال ۱۳۸۶غرامت موضوع ماده (۱۱) قانون استفاده از بی سیمهای اختصاصی و غیرحرفهای مصوب سال ۱۳۴۵ از مبلغ دو هزار (۲.۰۰۰) ریال به ششصد هزار (۶۰۰.۰۰۰) ریال و از بیست هزار (۲۰.۰۰۰) ریال به شش میلیون (۶.۰۰۰.۰۰۰) ریال اصلاح میشود.»
ماده ۱۲ – در صورتی که اعمال مذکور در این قانون مشمول مجازاتهای شدیدتری در سایر قوانین باشد مجازات شدیدتر اجراء خواهد شد.
ب-آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بیسیم های اختصاصی و غیر حرفه ای ( آماتوری) مصوب ۱۳/۱۱/۱۳۶۱ هیأت وزیران
از آیین نامه مزبور مواد زیر مرتبط با بحث ما می باشد:
ماده ۱۴ ـ هر نوع دستگاه فرستنده و گیرنده رادیویی، کریستالها و هرگونه وسایل مربوط به شبکههای مخابراتی و سایر دستگاههایی که با امواج رادیویی کارمیکنند فقط در برابر احکام صادره از وزارت پست و تلگراف و تلفن از گمرکات کشور ترخیص خواهد شد به استثنای دستگاههای نیروهای ارتش جمهوریاسلامی ایران و شهربانی، ژاندارمری و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قوای انتظامی ـ شهربانی ژاندارمری ـ کمیته انقلاب اسلامی (الحاقی به موجب اصلاح آیین نامه استفاده از بیسیم های اختصاصی غیر حرفه ای ( آماتوری) مصوب ۳۰/۳/۱۳۶۲ هیأت وزیران)
ماده ۲۵ ـ تغییر فرکانس کار فرستنده، قبل و بعد از انجام مدولاسیون، باید در حد مجاز و توصیه شده از طرف اتحادیه بینالمللی ارتباطات دور یا شرایط اعلامشده از طرف وزارت پست و تلگراف و تلفن باشد.
تبصره ۱: خرید، فروش و نگهداری هر نوع کریستال تولید فرکانس، بدون اجازه وزارت پست و تلگراف و تلفن ممنوع بوده، و در صورت کشف، به نفع ضبط خواهد شد.
تبصره ۲: استفادهکنندگان از دستگاههای بیسیم، در صورت تعویض فرکانس کار دستگاهها موظفند کریستالهای قبلی را به وزارت پست و تلگراف و تلفن تحویلنمایند کریستالهای مذکور به صورت امانی در وزارت پست و تلگراف و تلفن ضبط و نگهداری شده، در موقع تقاضا نسبت به استفاده از آنها و در صورتموافقت با واگذاری فرکانس مذکور قیمت مربوطه از طرف خریدار یا صاحبان کریستالها مسترد خواهد شد.
در رابطه با تبصره یک ماده ۲۵ این نکته حائز اهمیت است که متأسفانه آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بی سیم های اختصاصی و غیر حرفه ای (آماتوری) مصوب ۱۳/۱۱/۱۳۶۱ هیأت وزیران فراتر از قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی، عمل نگهداری بی سیم را جرم انگاری نموده است که همین امر سبب اختلاف نظرات قضایی گردید که در قسمت چهارم «رویه قضایی در خصوص حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز» به آن خواهیم پرداخت.
ج- قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۷/۶/۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی
از قانون فوق مواد ۳ و ۱۲ مرتبط با موضوع بحث می باشد
ماده۳ـ اقلام و مواد تحت کنترل عبارت از انواع مواد محترقه، ناریه، منفجره اعم از نظامی و غیرنظامی، شیمیایی، رادیواکتیو، میکروبی، گازهای بیهوشکننده، بیحسکننده و اشکآور و شوکدهندهها (شوکرها) و تجهیزات نظامی و انتظامی است.
ماده۱۲ –هر کس به طور غیرمجاز اقلام یا مواد تحت کنترل را خریداری، نگهداری یا حمل نماید و یا به توزیع یا فروش آنها اقدام کند و یا هر گونه معامله دیگری با آنها انجام دهد به ترتیب زیر به مجازات تعزیری محکوم میشود:
الف ـ مواد رادیواکتیو یا میکروبی، به حبس از پانزده تا بیست و پنج سال
ب ـ مواد منفجره نظامی یا شیمیایی، به حبس از دو تا پنج سال
پ ـ مواد ناریه یا منفجره غیرنظامی، به حبس از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی یک تا دو برابر ارزش مواد کشفشده و در صورتی که هدف از ارتکاب جرم مقاصد غیرامنیتی از قبیل بهرهبرداری غیرمجاز از معادن باشد، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه
ت ـ گازهای بیحسکننده، بیهوشکننده و اشکآور، به حبس از شش ماه تا دو سال
ث ـ مواد محترقه و شوکدهندهها (شوکرها)، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه
ماده۱۸ـ کلیه سلاحها، مهمات، اقلام و مواد تحت کنترل کشفشده موضوع این قانون به موجب حکم دادگاه به نفع دولت (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح) ضبط میشود.
هـ بند ع ماده یک آیین نامه اجرایی قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۸/۱۰/۱۳۹۲ هیأت وزیران:
تجهیزات نظامی: تجهیزات و اقلام خاص مورد استفاده توسط نیروهای مسلح در مأموریت های نظامی از قبیل دوربین های حرارتی و دید در شب، بی سیم های نظامی و هواپیماهای شناسایی بدون سرنشین.
ز- قانون مجازات اسلامی-تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده مصوب ۲/۳/۱۳۷۵:
ماده ۶۸۷: «هرکس در وسایل و تاسیسات مورد استفاده عمومی از قبیل شبکه های آب و فاضلاب ، برق ، نفت ، گاز ، پست و تلگراف و تلفن و مراکز فرکانس و ماکروویو ( مخابرات ) و رادیو وتلویزیون و متعلقات مربوط به آنها اعم از سد و کانال و انشعاب لوله کشی و نیروگاههای برق و خطوط انتقال نیرو و مخابرات ( کابلهای هوایی یا زمینی یا نوری ) و دستگاههای تولید و توزیع و انتقال آنها که به هزینه یا سرمایه دولت یا با سرمایه مشترک دولت و بخش غیردولتی یا توسط بخش خصوصی برای استفاده عمومی ایجادشده و همچنین در علائم راهنمایی و رانندگی و سایر علائمی که به منظور حفظ جان اشخاص یا تامین تاسیسات فوق یا (۱) شوارع و جاده ها نصب شده است ، مرتکب تخریب یا ایجاد حریق یا از کارانداختن یا هر نوع خرابکاری دیگر شود بدون آنکه منظور او اخلال در نظم و امنیت عمومی باشد به حبس از سه تا ده سال محکوم خواهدشد.
تبصره ۱ – در صورتی که اعمال مذکور به منظور اخلال در نظم و امنیت جامعه و مقابله باحکومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهدداشت .
تبصره ۲ – مجازات شروع به جرایم فوق یک تا سه سال حبس است.»
ماده ۶۸۹: «در تمام موارد مذکور در این فصل هرگاه حرق و تخریب و سایر اقدامات انجام شده منتهی به قتل یا نقص عضو یا جراحت و صدمه به انسانی شود، مرتکب علاوه بر مجازاتهای مذکور حسب مورد به قصاص و پرداخت دیه و در هر حال به تادیه خسارات وارده نیزمحکوم خواهدشد.»
قسمت سوم- نحوه برخورد ضابطان دادگستری و مقام های قضایی با بی سیم های غیرمجاز مکشوفه
مأمورین نیروهای انتظامی مکلفند به مجرد کشف بی سیم های غیرمجاز یا مشاهده استفاده از ایستگاه های رادیویی بدون مجوز قانونی، بی سیم را توقیف و مرتکب آن را نزد مقام قضایی اعزام نمایند. اقدامات مقامات قضایی در رابطه با بی سیم های فوق در دو مرحله قابل بررسی است. نخست تکلیف مراجع تعقیب و تحقیق و دیگری مرجع دادرسی و صدور حکم.در این پست به قسمت اول و در پست آتی به قسمت دوم می پردازیم.
با توجه به قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی و آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بیسیم های اختصاصی و غیر حرفه ای ( آماتوری) مصوب ۱۳/۱۱/۱۳۶۱ هیأت وزیران و شرح و وظایف سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، مقام قضایی تحقیق دادسرا باید بدواً از اداره کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی[۱] تقاضای کارشناسی دستگاه بی سیم (فرستنده یا گیرنده) مکشوفه را نسبت به موارد مهم ذیل به عمل آورد:
اولاً: مشخصات فنی دستگاه بی سیم از حیث ساخت کارخانه ای یا دستی (تولید کارخانه است یا دست ساز می باشد)، نوع دستگاه مجاز، غیرمجاز و غیرمتعارف که شامل مارک، مدل، سریال، تیپ، باند فرکانسی، محدوده فرکانسی، تعدادکانال، توان خروجی، شعاع تحت پوشش، نوع ارتباط، پهنای باند و نوع پخش آن، فاصله کانالی، کشورسازنده، تعداد، مقررات قانونی (چنانچه آگاهی نداشته باشد) می شود، چیست؟
ثانیاً: آیا بی سیم فاقد پروانه و غیرمجاز است؟
ثالثاً: فرکانس کاری آن چیست، آیا از نوع نظامی است که دوایر امنیتی از آن استفاده می کند و غیرمجاز است و آیا از فرکانس های آن بهره برداری غیرمجاز شده است یا خیر؟
رابعاً: بی سیم مکشوفه دارای عقبه بوده و در شبکه ای از بی سیم ها معنی و مفهوم می یابد و حمل منفرد آن بیهوده است یا خیر؟
خامساً: با توجه به مشخصات بی سیم، امکان اصلاح پذیری آن وجود دارد یا خیر؟
لازم به یادآوری است که چنانچه مقام قضایی اشراف به مباحث فنی فوق نداشته باشدمی تواند با ارسال دستگاه بی سیم به اداره مذکور، به صورت کلی هم استعلام نمایند، کارشناسان خدوم این اداره رحمت کشیده و نسبت به موارد فوق نیز اعلام نظر کارشناسی کامل خواهند نمود.
نمونه ای از نظریه کارشناسی اداره کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نسبت به یک دستگاه بی سیم مکشوفه
مشخصات فنی
مارک: Kenwood
مدل: TK-320$
سریال: ۷۰۱۱۱۷۲۵
تیپ: Professional (حرفه ای- غیرمتعارف)
باند فرکانسی: UHF
محدوده فرکانسی: ۴۷۰ MHz الی ۴۵۰
تعدادکانال: ۱۶ کانال
توان خروجی: ۵ وات (ذاتاً غیرمجاز) غیرمتعارف
شعاع تحت پوشش: حدود ۵/۵ کلیومتر در فضای آزاد (ذاتاً غیرمجاز-غیرمتعارف)
نوع ارتباط: Simplex
پهنای باند و نوع پخش آن: ۱۶K0F3EJN (ذاتاً غیرمجاز)
فاصله کانالی: ۲۵ KHz (ذاتاً غیرمجاز)
کشورسازنده: سنگاپور
تعداد: یک دستگاه به همراه باطری، آنتن ، کلیس کمری
بی سیم فاقد پروانه، دارای عقبه بوده و در شبکه ای از بی سیم ها معنی و مفهوم می یابد و حمل منفرد آن بیهوده است. با عنایت به انجام مراحل تست و آزمایش روی دستگاه بی سیم ارسالی، محرز گردید که از فرکانس های آن بهره برداری غیرمجاز شده است. با توجه به خصوصیات بی سیم مکشوفه و اصلاح ناپذیر بودن آن، وفق ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی صدور حکم به ضبط و معدوم نمودن آن توسط این اداره کل از آن مقام قضایی تقاضا می شود.
البته این نکته هم لازم به ذکر است که بر حسب مورد ممکن است این اداره کل از فروشنده، خریدار و استفاده کنندگان این گونه دستگاه های بی سیم هم شکایت نماید تا حسب مورد بر اساس مادتین ۱۰ و ۱۱ قانون استفاده از بی سیسم های اختصاصی و غیرحرفه ای مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ متهم یا متهمین مورد مجازات قرار گیرند. در قسمت بعدی مقاله نست به صحت و سقم این تقاضا اعلام نظر حقوقی خواهد شد.
همچنین باید خاطر نشان کرد، از آنجایی که کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات فاتب و ناجا بطور رسمی به عنوان نماینده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص جمع آوری و توقیف بی سیم های غیرمجاز در سطح تهران بزرگ فعالیت می نماید، می توان نظریه کارشناسی را از معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات فاتب هم تقاضا کرد. در این صورت تقاضای کارشناسی بی سیم از این جهت هم به عمل می آید که اولاً: فرکانس منصوب بر روی آن متعلق به ناجا است یا خیر؟ ثانیاً: آیا بی سیم از نوع ذاتاً غیرمجاز و مخرب است یا خیر؟
نمونه اعلام نظر کارشناسی معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات فاتب نسبت به یک دستگاه بی سیم مکشوفه
با بررسی به عمل آمده فرکانس منصوب بر روی بی سیم ارسالی، این دستگاه متعلق به ناجا نمی باشد ولی احتمال مالکیت فرکانس برنامه ریزی شده بر روی بی سیم فوق به ارگان و سازمان های دولتی و غیردولتی دیگری تعلق داشته باشد، متصور است. بی سیم فوق از نوع بیسم ذاتاً غیرمجاز و مخرب بوده که بایستی پس از توقیف، پلمپ و تحویل انبار سازمان تنظمیم مقررات و ارتباطات رادیویی شود.
پیشنهاد ما این است که حتی المقدور استعلام کامل از اداره کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی انجام شود.
زیرنویس:
[۱]– این اداره کل زیر مجموعه «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی» است و این سازمان خود جزء وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب می گردد. مثلاً اگر حوزه قضایی شما منطقه شرق تهران باشد باید از اداره کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه شرق استعلام شود. در عمل نیز اداره نظارت بر سرویس های رادیویی دستگاه بی سیم را کارشناسی نموده ولی اداره کل فوق پاسخ مرجع قضایی را تنظیم و ارسال می نماید.
مقاله مجازات حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز (قسمت چهارم و پایانی)
قسمت چهارم-رویکرد قضات و رویه قضایی نسبت به اعمال مجرمانه حمل و نگهداری بی سیم های غیرمجاز
با توجه به آنچه در قسمت های قبل به ویژه مقررات قانونی حاکم بیان شد، شکی نیست که خرید و فروش، ورود، ساخت و هرنوع انتقال مالکیت، نگهداری و بهره برداری از دستگاههای بی سیم (فرستنده و گیرنده) و بطور کلی هر نوع کریستال مولد فرکانس، قبل از دریافت مجوز از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ممنوع است.
بنابراین اگر به موجب نظریه کارشناس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی محرز شود که از فرکانس های بی سیم بهره برداری غیرمجاز شده است، با نظرداشت مشخصات فنی اعلام شده در نظریه کارشناسی و مفاد قانون استفاده از بی سسیم های اختصاصی و غیرحرفه ای مصوب ۱۳۴۵ و آیین نامه اجرایی آن قانون و تکلیف ماده ۷ قانون فوق الذکر دستگاه بیسم ذاتاً غیرمجاز مکشوفه پلمپ و ممهور به سرب گردیده و ضم پرونده و ارسال می شود که در این صورت مقام قضایی باید با توجه به خصوصیات بی سیم مکشوفه و اصلاح ناپذیر بودن آن، وفق ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی صدور حکم به ضبط و معدوم نمودن آن توسط اداره کل فوق را صادر نماید. متذکر می شود که برابر ماده پیش گفته، ضبط از اختیارات دادگاه کیفری بوده و دادسرا فاقد اختیار در این خصوص است.
اما در رابطه با این که آیا صرف حمل و نگهداری بی سیم غیرمجاز هرچند ذاتاً مخرب، علاوه بر مجازات ضبط آن، برای مرتکب مجازات مالی یا سلب آزادی دارد یا خیر؟ مثلاً چنانچه شخصی اقدام به حمل بدون مجوز بیسیمی نماید که با توجه به میزان برد آن نیاز به اخذ مجوز از سازمان مقررات رادیویی یا نهادهای وابسته بوده است، در این صورت آیا مطابق قوانین و مقررات مربوطه بزه ای واقع شده است یا خیر و در صورت جرم بودن عمل، مستند قانونی آن چیست؟
در این خصوص دو نظر قضایی وجود داردکه ما ضمن بیان این دیدگاهها، در مقام نتیجه گیری به بیان دیدگاه خود به عنوان پاسخ نهایی به پرسش مزبور، بحث را به پایان می بریم.
الف- موافقان
عده ای از همکاران قضایی که جزء اقلیت نیز می باشند، عقیده دارند که هرچند نص صریحی در این خصوص نیست اما با جمع موادی از قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیرحرفهای میتوان به این نتیجه رسید که قانونگذار چنین عملی را جرم تلقی و برای آن مجازات در نظر گرفته است. چه آن که:
اولاً: مطابق ماده ۳ آییننامه اجرایی قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیرحرفهای، برای تاسیس و استفاده از ایستگاه بیسیم اختصاصی، پروانه ایستگاه لازم است و ایستگاه بیسیم اختصاصی مطابق ماده ۱ آییننامه مذکور حتی یک دستگاه فرستنده و گیرنده رادیویی را شامل شود.
ثانیا: مطابق بند ۵ ماده ۱۱ قانون مذکور، تخلف از مشخصات و شرایط و خصوصیات مندرج در پروانه ایستگاه جرم تلقی و قابل مجازات دانسته شده است. بنابراین با توجه به اینکه یک دستگاه بیسیم، یک دستگاه فرستنده و گیرنده رادیویی به حساب میآید و نیاز به اخذ پروانه ایستگاه دارد لذا عدم اخذ چنین مجوزی به منزله تخلف از مشخصات و شرایط … مندرج در پروانه ایستگاه محسوب گردیده و جرم تلقی شده و مطابق بند ۵ ماده ۱۱ قانون فوقالذکر قابل مجازات است.
این نظر از این حیث قابل انتفاد است که، با توجه اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری،اصل تفسیر قوانین جزایی به نفع متهم و اصل قانونی بودن جرم و مجازات و به ویژه با لحاظ بند «ز» از تبصره ۱ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور که قانونگذا عالمانه تنها برای جرائم موضوع ماده ۱۱ قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی، مجازات جزای نقدی را تشدید نموده است، جرم انگاری نمودن عمل حمل یا نگهداری بی سیم های غیرمجاز علاوه بر ضبط آن، خلاف اصول فوق و مراد قانونگذار است.
ضمناً در بررسی که در بانک اطلاعات قضایی خود داشتم به رأی از شعبه ۱۰۳۷ دادگاه عمومی جزای تهران برخورد نمودم که از طرفداران نظریه فوق بوده که بجا است عیناً نقل شود.
شماره دادنامه: ۸۹۰۹۹۷۲۱۹۱۲۰۰۸۳۸
شماره پرونده: ۸۹۰۹۹۸۲۱۴۳۴۰۰۵۴۱
شماره بایگانی: ۸۹۰۵۸۶
تاریخ تنظیم: ۶/۹/۱۳۸۹
مرجع: شعبه ۱۰۳۷ دادگاه عمومی جزایی (وقت) مجتمع قضای شهید قدوسی تهران
شاکی: گزارش …
متهم: محمد …به نشانی..
اتهام: نگهداری غیرمجاز یک دستگاه بی سیم
گردشکار: به تاریخ فوق در وقت مقرر جلسه دادگاه به تصدی امضاء کننده ذیل تشکیل است. با توجه به اوراق و محتویان پرونده ختم رسیدگی اعلام بشرح آتی مبادرت به صدور رأی می نماید.
رأی دادگاه
در خصوص اتهام آقای محمد…فرزند نادر ۲۱ ساله دایر بر حمل و نگهداری غیرمجاز یک دستگاه بی سیم به شرح منعکس در پرونده، دادگاه با عنایت به گزارش مرجع انتظامی، تحقیقات انجام شده، استعلام های به عمل آمده از مرجع ذیربط قانونی، کیفرخواست تقدیمی نماینده دادستان و اقرار صریح و مقرون به صحت متهم در جلسه دادگاه، بزه منتسبه را محرز دانسته، مستفاد از بند ۵ از ماده ۱۱ قانون استفاده از بی سیم های اختصاصی و غیرحرفه ای با رعایت بند ۱۴ از ماده واحده قانون بودجه کل کشور مصوب ۱/۱۲/۱۳۸۶ حکم بر محکومیت متهم به پرداخت مبلغ ششصد هزار ریال جزای نقدی در حق دولت جمهوری اسلامی ایران صادر و اعلام می نماید. راجع به بی سیم مکشوفه نیز در اجرای ماده ۱۰ [۲۱۵ فعلی] قانون مجازات اسلامی حکم بر ضبط آن به نفع وزارت ارتباطات و فن آوری اطلاعات جهت اقدام قانونی لازم صادر و اعلام می نماید. رأی صادره حضوری ظرف مدت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران می باشد.
شعبه ۱۰۳۷ دادگاه عخمومی جرازی تهران
انتفادی که به رأی فوق وارد است این که اولاً: در بند ۵ ماده ۱۱ قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی آمده: «هر کس از مقررات و قوانین رادیویی و یا مشخصات و شرایط و خصوصیات مندرج در پروانه ایستگاه تخلف کند.» و در ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بیسیم های اختصاصی و غیر حرفه ای ( آماتوری) مصوب ۱۳/۱۱/۱۳۶۱ هیأت وزیران آمده : «پروانه ایستگاه عبارت است از اجازه نامهای که تحت شرایط و مقررات خاصی برای تأسیس و استفاده از ایستگاههای اختصاصی صادر میگردد.» لذا فردی که مبادرت به حمل و نگهداری بی سیم نموده اصلاً پروانه ای نداشته تا از مفاد آن تخلف نماید و استناد دادگاه به بند ۵ منطبق با حکم صادر نیست و نمی تواند مستند آن قرار گیرد. به عبارت دیگر خروجی موضوع از آن دارد. ثانیاً: همچنانگه پیشتر بیان شد در قانون بودجه متستند حکم، بند «ز» تبصره یک قانون بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور داریم که جزای نقدی مقرر در این ۱۱ قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی را بدین شرح تشدید نموده است «در سال ۱۳۸۶غرامت موضوع ماده (۱۱) قانون استفاده از بی سیمهای اختصاصی و غیرحرفهای مصوب سال ۱۳۴۵ از مبلغ دو هزار (۲.۰۰۰) ریال به ششصد هزار (۶۰۰.۰۰۰) ریال و از بیست هزار (۲۰.۰۰۰) ریال به شش میلیون (۶.۰۰۰.۰۰۰) ریال اصلاح میشود.» با مراجعه ماده ۱۱ قانون اخیر الذکر مشخص می شود که این ماده تعداد نه عمل را جرم و قابل مجازات دانسته که عبارتند از:
۱ – هر کس ایستگاه دیگری را بدون موافقت وزارت پست و تلگراف و تلفن مورد استفاده قرار دهد.
۲ – هر کس در ایستگاه بدون پروانه عالماً و عامداً مخابره رادیویی انجام دهد.
۳ – هر کس از طول موجهای غیرمجاز یا ثبت نشده در دفاتر وزارت پست و تلگراف و تلفن استفاده نماید.
۴ – هر کس بدون گواهینامه به عملیات رادیویی غیر حرفهای اشتغال ورزد یا با علم و اطلاع با افراد بدون گواهینامه ارتباط رادیویی بگیرد و یا به اشخاص بدون گواهینامه اجازه کار در ایستگاه بدهد.
۵ – هر کس از مقررات و قوانین رادیویی و یا مشخصات و شرایط و خصوصیات مندرج در پروانه ایستگاه تخلف کند.
۶ – هر کس عمداً دفتر گزارش کار ایستگاه را بر خلاف ترتیب مقرر وزارت پست و تلگراف و تلفن تنظیم کند و یا تمام یا قسمتی از عملیات خود رادر دفتر ثبت ننماید.
۷ – هر کس پیام رادیویی مربوط به اشخاص دیگر را دریافت نموده آن را مورد استفاده قرار دهد.
۸ – هر کس با علامت شناسایی مربوط به دیگران خود و یا با ایستگاه خود را معرفی نماید.
۹ – هر کس پس از انقضاء مدت اعتبار پروانه یا گواهینامه بدون کسب اجازه مجدد به کار خود ادامه دهد.
بنا به مراتب، مشخص می گردد که قانونگذار عمل حمل و نگهداری بی سیم غیرمجاز را به عنوان عمل مجزمانه در این ماده جرم انگاری ننموده است و در نتیجه استناد دادگاه به این بند هم غیرموجه است. نتیجه این که مجازات متهم به کیفیت منعکسه در رأی مخالف اصول سابق الذکر به ویژه اصل قانونی بودن جرم و مجازات است.
ب-مخالفان
غالب همکاران قضایی نظر دارند، با توجه به اینکه هیچ نص صریحی در این خصوص در قوانین جزایی نداریم و قانونگذار صرفاً استفاده از بیسیم بدون مجوز را جرم تلقی کرده است و نه نگهداری از آن را، مضافا این که ماده ۷ قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیرحرفهای در خصوص بیسیمهای بدون پروانه، تنها مقرر کرده است که برای جلوگیری از کار چنین بیسیمهایی وزارت پست و تلگراف و تلفن آنها را ممهور به سرب خواهد کرد و تبصره یک ماده ۲۵ آیین نامه اجرایی قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیرحرفهای نیز که راجع به نگهداری کریستالهای تولید فرکانس بدون مجوز است، تنها اشاره به ممنوعیت آن کرده است و نه جرم بودن آن، بنابراین حمل بیسیم بدون مجوز جرم نبوده و با هیچیک از عناوین جزایی منطبق نیست.
نتیجه گیری:
به نظر می رسد که با توجه اصل قانونی بودن جرم و مجازات، اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری، اصل تفسیر قانون جزایی به نفع متهم و این که تشدید جزای نقدی در بند «ز» از تبصره ۱ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور که تنها برای جرائم موضوع ماده ۱۱ قانون استفاده از بیسیمهای اختصاصی و غیر حرفهای (آماتوری) مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۴۵ با اصلاحات بعدی می باشد و با توجه به ماده ۳ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۷/۶/۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی در تعریف اقلام و مواد تحت کنترل[۱] و با عنایت به بند ع ماده یک آیین نامه اجرایی قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۸/۱۰/۱۳۹۲ هیأت وزیران که بی سیم های نظامی را جزء تجهیزات نظامی[۲] احصاء نموده است، گرچه نگهداری و حمل بی سیم های نظامی برابر ماده ۱۲ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۷/۶/۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی جرم و قایل مجازات اما در این ماده اقلام و مواد تحت کنترل فاقد مجازات است و تنها در ماده ۱۸ آن[۳] مجازات ضبط تعیین گردیده، می توان نتیجه گرفت که، عمل حمل و نگهداری بی سیم غیرمجاز عادی یا نظامی تنها موجب ضبط آن بوده و فاقد مجازات جزای نقدی یا حبس برای حامل یا نگهدارنده آن است به همین دلیل در پیش نویس قانون ارتباطات بی سیم[۴] آمده است که در اختیار داشتن دستگاههای ارتباطات بیسیم بدون دریافت مجوز، پروانه رادیویی یا گواهینامه، موجب توقیف دستگاهها و جریمه از ده تا پانصد واحد یا حبس از یک تا شش ماه یا هردو است.
در صورت اعلام نظر کارشناسی اداره کل تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مبنی بر اصلاح ناپذیر بودن بی سیم، باید در اجرای ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی دستور معدومیت آن را صادر شود.