تقسیم ترکه
ترکه و تقسیم ترکه چیست؟
پس از انجام عملیات انحصار وراثت نوبت تقسیم ترکه می‌باشد، برای پایان دادن به حالت اشاعه ترکه، لازم است که تقسیم آن انجام شود. هدف از تقسیم ترکه، گسیختن و پاره شدن پیوند اشاعه و اختلاط است، تا هر یک از شریکان صورت خارجی سهم خود را جدای از دیگران تملک کند و حق تصرف انحصاری در آن بیابد.
ترکه (ماترک)
یعنی اینکه دارایی که پس از فوت از متوفی به جا می‌ماند، مانند دارایی مثبت مثل اموال و حتی طلب‌های متوفی و دارایی منفی یعنی بدهی های متوفی و هر آن چه حقوق مالی متصوره متعلق به متوفی می‌باشد.
نکته ـ پس از فوت متوفی کلیه دیون او حال می‌گردد. مثل اینکه اگر چک مدت داری از متوفی در دست شخصی وجود داشته باشد، از زمان فوت، آن چک حال می‌گردد.
نکته ـ بدهی متوفی در اولویت بالاتری بر حقوق وراث می‌باشد و چنانچه متوفی هر گونه بدهی داشته باشد، می‌بایست در ابتدا این بدهی ها به طلبکاران پرداخت گردد و پس از آن باقی اموال بین وراث تقسیم گردد و هر گونه تقسیمی با حقوق طلبکاران مغایرت داشته باشد دارای تبعات حقوقی بوده و نقل و انتقالات ناشی از آن دارای ارزش و اعتبار نخواهد بود.
نکته ـ اگر متوفی حق دریافت دیه نسبت به دیگری داشته باشد و این دیه به صورت قهری به ورثه منتقل می گردد و باید آن را در داخل دارایی مثبت متوفی حساب نمود.
بیشتر بدانیم : ترکه و رد ترکه چیست؟
ترکه در حقوق به چه معناست؟
ترکه در لغت به معنی اموالی است که یک فرد پس از فوت خود به جا می‌گذارد. در اصلاح حقوقی ترکه به اموال و حقوقی گفته می‌شود که از متوفی باقی می‌ماند. ترکه باقی‌مانده مانند یک مال مشاع است و تمام وارثین دارای حق مالکیت هستند. به عبارت دیگر یک نوع شراکت اجباری وجود دارد. وراث برای اینکه بتوانند سهم خود را از این مال مشترک جدا کنند، ابتدا باید بدهی و دیون متوفی را از این ترکه خارج کنند و بعد از آن، آنچه را که باقی ماند میان خود تقسیم کنند.
نکته لازم به ذکر این است که نه تنها اموال منقول و غیر منقول، بلکه حقوق مالی هم جز ترکه محسوب می‌شوند و به طور کلی ترکه شامل: دارایی مثبت مانند اموال و حقوق و دارایی منفی مانند بدهی‌ها است. در مورد حقوق مالی که جز ترکه محسوب می‌شوند می‌توان به حق خیار، حق رد و اجازه عقد فضولی در زمانی‌که مالک قبل از رد یا اجازه فوت کند و یا حق رهن مرتهن بر عین مرهونه اشاره کرد.
درخواست تقسیم ترکه و دستور فروش
اگر چند نفر وارث وجود داشته باشد، هر یک از این وراث می‌تواند به دادگاه درخواست بدهد و سهم خود را بخواهد. علاوه بر این اگر یکی از وراث محجور باشد، ولی و یا قیم او می‌تواند برای تقسیم ترکه از جانب او درخواست بدهد.
در برخی موارد اموال ترکه قابل تقسیم نیستند. در چنین شرایطی باید برای فروش مال مشاع درخواست داده شود. اگر افراد همگی بر سر موضوع توافق داشته باشند این امر به راحتی انجام می‌شود اما اگر میان ورثه توافق نباشد به حکم قانون این کار انجام می‌شود.
برای تقسیم ترکه ابتدا باید انحصار وراثت صورت بگیرد. برای حفظ اموال و از بین نرفتن آن باید این اموال مهر و موم شود. ماترک به طور کامل توسط دادگاه تحریر و ثبت می‌شود و بعد از پرداخت دیون و تعیین و تکلیف قانونی ترکه می‌توانند نسبت به ماترک اقدام کنند. وراث ممکن است ترکه را قبول یا رد کنند. به عبارت دیگر آن‌ها ممکن است ترکه را به طور کامل با پرداخت بدهی‌ها به عهده بگیرند و یا ترکه را رد کنند و عهده‌‌دار بدهی‌های متوفی نشوند.
مال مشاع را می‌توان به افراز، به تعدیل و به رد تقسیم کرد. در حالت اول از مال مشاع به هر فرد شریک به اندازه سهم او داده می‌شود. در حالت دوم با قیمت‌گذاری مال مشاع تقسیم انجام می‌شود و ممکن است معادل سهم افراد به آن‌ها داده نشود. اگر امکان تقسیم به افراز وجود نداشت، تقسیم به تعدیل انجام می‌شود و اگر امکان تقسیم به تعدیل نبود، تقسیم به رد صورت می‌گیرد. اگر هیچ کدام امکان‌پذیر نباشد، مال مشاع فروخته می‌شود.
مدارک لازم برای درخواست تقسیم ترک
وراث می‌توانند با توافق ترکه را بین خود تقسیم کنند. اما اگر با هم اختلاف داشتند و یا یکی از آن‌ها محجور بود حتما باید تقسیم ترکه از سوی دادگاه انجام شود.
مدارک مورد نیاز برای تقسیم ترکه به شرح زیر است:
درخواست به همراه مشخصات درخواستدهنده
گواهی انحصار وراثت
صورت اموال در صورت عدم تحریر
برای اطمینان بیشتر بهتر است شخص درخواستدهنده، ابتدا برای تحریر ترکه درخواست بدهد و پس از آن برای تقسیم ترکه درخواست کند.
تفاوت تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث در چیست؟
ماترک در لغت با سهم‌الارث تفاوت دارد. ماترک مالی است که پس از فوت متوفی از او به جا می‌ماند و شامل دارایی مثبت و حقوق او و دارایی منفی یا بدهی‌های او است. اما سهم‌الارث سهمی است که ورثه از اموال متوفی بدست می‌آورند. دادگاه صالح برای درخواست سهم‌الارث دادگاه آخرین محل اقامت دائمی متوفی است. درصورتیکه محل اقامت متوفی معلوم نباشد، دادگاه آخرین محل سکونت او دادگاه صالح است و اگر در ایران زندگی نکرده باشد دادگاهی که مال غیر منقول در حوزه آن قرار دارد دادگاه صالح است.
مدت زمان و هزینه تقسیم ترکه
معمولا زمان برای اقدام جهت تقسیم ماترک چندین ماه طول می‌کشد. تعیین زمان به طور دقیق امکان‌پذیر نیست اما اصولا از زمان صدور گواهی انحصار وراثت تا زمان تقسیم ما ترک و مطالبه سهم الارث از طریق دادگاه، معمولا بین ۵ تا ۷ ماه زمان می‌برد.
در خصوص هزینه دادرسی، این مبلغ در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تعیین می‌شود. برای تقسیم ترکه درصورتیکه نتوان مال را تقسیم کرد و مال مشاع باشد، باید دادگاه دستور فروش این مال را صادر کند. بعد از صدور دستور، ترکه به مزایده گذاشته می‌شود و سهم ورثه به طور جداگانه در صندوق دادگستری واریز می‌شود.
ابطال تقسیم ترکه چگونه است؟
به طور کلی امکان ابطال تقسیم‌نامه وجود ندارد. زیرا اصل بر این است که تقسیم ترکه با اراده و علم افراد انجام شده است. اما اگر با دلایل مستحکم ثابت شود که اراده فردی معیوب بوده و دچار اشتباه یا تدلیس شده است، می‌تواند به دادگاه درخواست ابطال تقسیم‌نامه بدهد.
گاهی بعد از تقسیم ارث ممکن است یکی از ورثه معتقد باشد که حق او تضییع شده است. در چنین حالتی اگر تقسیم با یک سند عادی انجام شده باشد فرد معترض می‌تواند به شورای حل اختلاف مراجعه کند و به دادگاه تقاضای تحریر و تقسیم ترکه بدهد. معمولا برای این امر نیاز به دلایل و شواهد قوی است و اگر دلایل کافی وجود نداشته باشد ممکن است دعوا رد شود.
در مواردی مانند تقسیم اشتباه، تقسیم ناشی از اختصاص مال معیوب به یکی از وراث و یا تدلیس امکان ابطال تقسیم وجود دارد.
برای ابطال تقسیم باید شکایت کرد. اگر بعد از تقسیم ترکه مشخص شود که تقسیم مال به شکل صحیح انجام نشده با نظر دادگاه این تقسیم باطل اعلام می‌شود. برای مثال ممکن است حتی با بررسی کارشناس اشتباهی رخ داده باشد و ارث به شکل برابر و عادلانه تقسیم نشده باشد. در چنین شرایطی امکان ابطال و تقسیم مجدد وجود دارد.