کیفر خواست شفاهی
مقدمه:
در ماده‌ی ۳۳۵ این قانون از کیفرخواست شفاهی با عنوان «ادعای شفاهی دادستان در دادگاه» یاد می‌شود. ماده‌ی ۸۶ همین قانون در خصوص کیفرخواست شفاهی مقرر می‌دارد: «در غیر جرائم موضوع ماده‌ی (۳۰۲) این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می‌تواند رأساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست به صورت شفاهی مطرح کند.
در این مورد، دادگاه بدون تأخیر تشکیل جلسه می‌دهد و به متهم تفهیم می‌کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می‌شود. تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورت مجلس دادگاه قید شود.
هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رأی صادر می‌کند و اگر ضمن رسیدگی انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد.
اخذ تأمین متناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می‌تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می‌تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید
مجموعه دفتر وکالت حق گرا
پیشنهاد می گردد در صورتی که اگر پرونده ای در دادگاه دارید با وکلای حقوقی حق گرا تماس بگیرید و یا با مراجعه به یکی از نزدیکترین دفتر وکالت حقوقی حق گرا در شمال ، دفتر وکالت شرق و یا دفتر وکالت حقوقی شعبه غرب تهران ، دفتر مرکز شهر حق گرا ، پیگیری موضوع را به وکلای با تجربه ما بسپارید تا وکلای ما بتوانند در احقاق حق به شما کمک نمایند. ما آماده ایم در انواع پرونده های مربوطه به خانواده،ملکی ، حقوقی ، جزایی و…در کنار شما باشیم
کیفرخواست شفاهی:
کیفرخواست در حقیقت ادعا نامه دادستان علیه متهم است. کیفرخواست هنگامی صادر می‌شود که تحقیقات انجام شده و ادله وقوع جرم، جمع آوری شده است. کیفرخواست بعد از صدور قرار مجرمیت و توسط دادستان یا جانشین او صادر می‌شود و با صدور آن کار رسیدگی در دادسرا تمام می‌شود و از آن به بعد رسیدگی در دادگاه آغاز می‌شود.
هرچند کیفرخواست حکایت از احراز جرم برای دادسرا دارد ولی در عین حال دلیل مجرمیت متهم نیست. متهم وقتی مجرم شناخته می‌شود که دادگاه او را محکوم کند.
گفتنی است که یکی از ابداعات و نوآوری‌های قانون جدید آئین دادرسی کیفری، امکان طرح دعوی کیفری بدون کیفر خواست کتبی یا به عبارتی کیفرخواست شفاهی است.
- یکی دیگر از نوآوری های ق.آ.د.ک. جدید. (ماده۸۶)
۱- طرح دعوی کیفری بدون کیفر خواست یا به عبارتی دیگر” کیفر خواست شفاهی” تاسیس جدیدی جهت کاهش اطاله دادرسی است.
۲- کیفرخواست شفاهی، درموضوع جرایم درصلاحیت دادگاه کیفری ۲ قابل اعمال است .
۳- مقام قضایی درخواست کننده، راساً دادستان یا به درخواست بازپرس می باشد.
۴- شرط اعمال این نوآوری : - الف- شاکی ومتهم حاضر باشند.
- ب- متهم حاضر وشاکی حضور نداشته باشد یا گذشت کرده باشد.
- ج- تحقیقات مقدماتی کامل باشد.
د- موضوع از جرایم ماده (۳۰۲) نباشد. (مانند سلب حیات، حبس ابد ….)
۵- بعد از طرح شفاهی دعوی، دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می دهد .
۶- در این تسریع رسیدگی، ارکان دادرسی عادلانه مانند حق تعیین وکیل و مهلت سه روزه جهت تدارک دفاع لحاظ شده است .و تفهیم حق داشتن وکیل ومهلت دفاع و پاسخ متهم، باید درصورتمجلس دادگاه قید شود.
۷ – اگر متهم درخواست وکیل و مهلت نداشته باشد، دعوی درهمان جلسه رسیدگی و رای صادر می شود.
۸ – اگر ضمن رسیدگی قاضی دادگاه تحقیقات بیشتر لازم بداند، ضمن اخذ تامین مناسب، آنها را انجام یاتکمیل تحقیقات به دادستان یا ضابطان ارجاع می شود.
۹- شاکی می تواند دادخواست ضررو زیان حداکثر ظرف پنج روز تقدیم نماید، دادگاه می تواند فارغ از امر کیفری به این دادخواست رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید.
۱۰ – طرح دعوی کیفری شفاهی بدون کیفرخواست، برای مقامات قضایی اختیاری است .
رسیدگی بدون کیفرخواست یا اختصاری یکی از ساز و کارهایی است که نظامهای حقوقی به منظور تأمین سرعت در رسیدگی‌های کیفری با حذف پارهای از تشریفات رسیدگی، پیشبینی کردهاند. این شیوه عمدتاً ناظر به جرائم سبک بوده، حذف این تشریفات به گونهای صورت می‌پذیرد که به اصول دادرسی عادلانه خللی وارد نکند. دادرسی بدون کیفرخواست در نظام حقوقی ایران شامل دادرسی مستقیم در دادگاه، جلب به دادرسی توسط دادگاه و ادعای شفاهی دادستان در دادگاه است که در این میان دادرسی مستقیم که بحث برانگیزترین شیوه دادرسی بدون کیفرخواست به شمار می‌آید ناظر به عدم مداخله نهاد دادسرا در امر تحقیقات مقدماتی بوده، در این شیوه، تحقیقات مقدماتی نیز به عهده مرجع رسیدگی است. عدم تفکیک نهاد تحقیق از نهاد رسیدگی، بیطرفی نهاد رسیدگی را با تردیدهای جدی مواجه می‌سازد. از سوی دیگر، توسعه قلمرو دادرسی بدون کیفرخواست در نظام حقوقی ایران به مجازات‌های شرعی مانند حد زنا و لواط که بعضاً منتهی به سلب حیات و رجم می‌گردد و همچنین اعطای صلاحیت گستره به دادگاه‌های بخش که در جرائم خارج از صلاحیت دادگاه کیفری استان به شیوه بدون کیفرخواست مبادرت به رسیدگی و صدور حکم میکنند گستره این نوع دادرسی را در ایران از منظر دادرسی عادلانه مواجه با ابهامات قابل توجه کرده است.
این امر در حالی است که در نظام حقوقی انگلستان دادرسی بدون کیفرخواست ناظر به حذف هیأت منصفه از رسیدگی کیفری دادگاه صلح در برخی جرائم نسبتاً سبک و بدون نقض بیطرفی مرجع رسیدگی است.
بیشتر بدانیم : تفاوت اعاده دادرسی حقوقی با کیفری
در سابق، ماده ۵۹ قانون مصوب ۱۲۹۰صدور کیفرخواست شفاهی را فقط در امور جنحه ممکن می دانست و اجازه داده بود، اما در امور جنائی به طور شفاهی نمی توان مطرح کرد و امور خلافی نیز مستقیما” در دادگاه مطرح می شد . اما در قانون جدید منعی در این خصوص وجود ندارد .
قانون در برخی جرایم تصریح دارد، که مستقیما” در دادگاه مطرح می شود . پس در این موارد نیازی به تنظیم کیفرخواست کتبی نیست و آن را شفاهی در دادگاه مطرح می کنند .
درماده ۸۶ قانون جدید آئین دادرسی کیفری آمده است: در غیر جرائم موضوع ماده ۳۰۲ این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته باشد یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می‌تواند راساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست و به صورت شفاهی مطرح کند. در این مورد، دادگاه بدون تاخیر جلسه تشکیل می‌دهد و به متهم تفهیم می‌کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می‌شود.
تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورتجلسه دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رأی صادر می‌کند و اگر ضمن رسیدگی، انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد. اخذ تامین مناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می‌تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می‌تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر کند.
بدون شک، یکی از مشکلات و معضلات محاکم در تمام دوره‌های دستگاه قضایی بعد از انقلاب اسلامی و حتی قبل از آن، موضوع اطاله دادرسی بوده و است و این ماده با طرح دعوی کیفری بدون کیفرخواست یا به عبارتی دیگر «کیفرخواست شفاهی» تاسیس جدیدی در جهت کاهش اطاله دادرسی است.
همان طور که در ابتدای این ماده آمده، کیفرخواست شفاهی در غیر از جرائم موضوع ماده ۳۰۲ این قانون و در موضوع جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری دو قابل اعمال است. ماده ۳۰۲ قانون جدید آئین دادرسی کیفری به جرائم در صلاحیت رسیدگی دادگاه کیفری یک پرداخته که از آن جمله، جرایم موجب مجازات سلب حیات، جرایم موجب حبس ابد، جرایم موجب مجازات قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی یا میزان ثلث دیه کامل یا بیش از از آن، جرایم موجب مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر و جرائم سیاسی و مطبوعاتی است.
همچنین در ماده یاد شده، برای اعمال این نوآوری(کیفرخواست شفاهی)، شروطی در نظر گرفته شده است که حاضر بودن شاکی و متهم، حضور متهم و غیاب شاکی یا گذشت وی، کامل بودن تحقیقات مقدماتی و از جرائم ماده ۳۰۲ نبودن موضوع، از جمله این شروط است.
در قسمت دیگری از ماده ۸۶ آمده که بعد از طرح شفاهی دعوی، «دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می‌دهد»؛که به طور قطع این قسمت از ماده یاد شده، نماد عینی دغدغه قانونگذار برای کاهش اطاله دادرسی و تسریع در رسیدگی به پرونده‌های قضایی است.
جالب اینکه در این تسریع رسیدگی، ارکان دادرسی عادلانه مانند حق تعیین وکیل و مهلت سه روزه جهت تدارک دفاع، لحاظ شده است و تاکید شده که تفهیم حق داشتن وکیل، مهلت دفاع و پاسخ متهم، باید در صورت مجلس دادگاه قید شود.
از دیگر نوآوری‌های این ماده این است که شاکی می تواند دادخواست درخواست ضررو زیان را حداکثر ظرف پنج روز تقدیم دادگاه کرده و دادگاه نیز می‌تواند فارغ از امر کیفری به این دادخواست رسیدگی و رای مقتضی صادر کند.
البته کیفرخواست شفاهی به معنای رسیدگی از روی رفع تکلیف و کاهش پرونده‌های قضایی به هر طریقی نیست زیرا همان طور که در ماده ۸۶ آمده اگر ضمن رسیدگی، قاضی دادگاه تحقیقات بیشتر را لازم بداند، ضمن اخذ تامین مناسب، آنها را انجام یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می‌دهد. بنابراین در این ماده ضمن تاکید بر تسریع رسیدگی به پرونده‌های قضایی، به مسئله دقت در رسیدگی نیز تاکید شده و صحت و دقت فدای سرعت نشده است.
هر چند همان طور که در قانون اشاره شده، طرح دعوای کیفری شفاهی بدون کیفرخواست، برای مقامات قضایی اختیاری است و قانونگذار این موضوع را الزامی نکرده است اما به طور قطع این ماده در آینده تاثیر خود را در تسریع رسیدگی به پرونده‌های موضوع این ماده، نشان می‌دهد و نتیجه آن رضایت مردم از دستگاه قضا خواهد بود.
مندرجات کیفر خواست کتبی
در کیفر خواست کتبی موارد زیر قید می شود:
- مشخصات متهم، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، سن، شغل، شماره ملی، شماره شناسنامه، تابعیت، مذهب، محل اقامت و وضعیت تاهل او
آزاد، تحت قرار تامین یا نظارت قضائی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن وی با قید علت و تاریخ شروع بازداشت
نوع اتهام، تاریخ و محل وقوع جرم اعم از بخش، دهستان، روستا، شهر، ناحیه، منطقه، خیابان و کوچه
ادله انتساب اتهام
مستند قانونی اتهام
سابقه محکومیت موثر کیفری متهم
خلاصه پرونده شخصیت یا وضعیت روانی متهم
نکته: هرگاه در صدور کیفر خواست، سهو قلم یا اشتباه بین صورت گیرد، تا پیش از ارسال به دادگاه، دادستان آن را اصلاح و پس از ارسال کیفر خواست به دادگاه، موارد اصلاحی آن را به دادگاه اعلام می کند.
مندرجات کیفر خواست شفاهی
در خصوص کیفرخواست شفاهی ماده ی ۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند:
«در غیر جرائم موضوع ماده (۳۰۲) این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان می تواند راساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست به صورت شفاهی مطرح کند در این مورد، دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می دهد و به متهم تفهیم می کند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می شود.
تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورت مجلس دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رای صادر می کند و اگر ضمن رسیدگی انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری می دهد.
اخذ تامین متناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان می تواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می تواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید.»
شرایط کیفرخواست شفاهی
یکی از شرایط مهم کیفرخواست شفاهی حضور متهم است. بدون حضور متهم امکان طرح شفاهی دعوای کیفری در دادگاه وجود ندارد.
در کیفرخواست شفاهی تحقیقات باید کامل شده باشد و اگر تحقیقات کامل نشده باشد و نیاز به تحقیقات بیشتر باشد، نمی توان پرونده را به طور شفاهی در دادگاه مطرح کرد.
بعد از طرح دعوا، دادگاه بدون تاخیر تشکیل جلسه می دهد.
همه ی موارد رسیدگی باید به طور عادلانه باشد؛ یعنی متهم حق دارد وکیل داشته باشد و سه روز مهلت دارد تا برای دفاع و مواردی که در دادگاه لازم است بیان شود خود را آماده کند.
اگر متهم نه درخواست وکیل داشته باشد و نه مهلتی برای دفاع؛ در این صورت رسیدگی به صورت فوری انجام می شود و سپس دادگاه رای صادر می کند.
شاکی می تواند حداکثر ظرف ۵ روز دادخواست ضرر و ریان خود را به دادگاه ارائه دهد تا دادگاه رسیدگی کرده و رای صادر کند.