سوالات مرتبط با تمکین

تمکین چیست؟
در معنای لغوی تمکین عبارت است از فرمان بردن و قبول کردن واطاعت کردن و در اصطلاح حقوقی انجام وظایف خاص زناشویی و ایجاد رابطه زوجیت است و چنانچه زوجه بدون معاذیر شرعی و قانونی از تمکین خودداری نماید ناشزه تلقی و حق نفقه وی ساقط می گردد.

– در چه مواردی زوجه می تواند از تمکین خودداری نماید؟
در موارد خاصی قانون گذار به زوجه مجوز عدم تمکین داده است ،بدون این که حق نفقه وی ساقط گردد.
الف ) زمانی که زوجه دارای عذر شرعی باشد مانند این که بیمار باشد.
ب ) در صورتی که زوج ( مرد )دچار بیماری مقاربتی باشد و زناشویی یا تمکین زوجه موجب سرایت بیماری به وی گردد.
ج ) در صورتی که زن پس از عقد و قبل از اقدام به زناشویی از ادای آن خودداری نموده و مطالبه مهریه نماید، در این حالت نیز می تواند تا وصول مهریه از ادای وظایف زناشویی امتناع کند.
این عمل حق حبس نامیده می شود. لکن چنانچه یک بار اقدام به رابطه زناشویی نمود، نمی تواند از ادامه آن خودداری و یا به سخن دیگر از حق حبس استفاده نماید.
ج ) در حالتی که زوجه در منزل شوهر بیم خطر جسمانی داشته باشد، مانند این که به دفعات مورد حملات فیزیکی وی قرار گیرد.
د ) اگر زوجه در منزل همسرش بیم خطر مالی داشته و شوهر او را اجبار به تادیه اموالی نماید.
ه ) بالاخره زمانی که در منزل مشترک خطر شرافتی برای زوجه موجود باشد، در این صورت نیز می تواند از تمکین امتناع نموده ولی از نفقه استفاده نماید.

تیجه‌ عدم تمکین زن شامل چه مواردی میشود؟
📗 عدم استحقاق زن نسبت به نفقه (مستنداً به ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی)
📗 کسب اجازه ازدواج مجدد از دادگاه.
بنابراین برای آنکه مرد بتواند زن دوم بگیرد بایستی به دادگاه رجوع و با اثبات عدم تمکین همسرش، از دادگاه اجازه ازدواج مجدد بگیرد.
📗 امکان طرح دعوی طلاق از سوی مرد. چنانچه مرد بخواهد زنش را طلاق دهد بایستی مهریه او را بپردازد، اما سایر حقوق مانند نفقه، نصف اموال مرد و … به زن تعلق نمی‌گیرد.

در چه مواردی عدم تمکین زن جنبه ی شرعی و قانونی دارد؟
الف) نامناسب بودن محل سکونت زن
ب) بیماری
ج) سفر واجب: مثل حج تمتع
د) درمان در خارج از کشور به تجویز پزشک
ه) بیماری واگیردار زوج
و) خوف از ضرر جسمی، شرافتی، جانی و مالی

حق حبس در عقد نکاح چگونه است؟
حق حبس اختیاری برای هر یک از طرفین‌ قرارداد است که بر اساس آن حق دارند اجرای تعهد خود را موکول به اجرای تعهد دیگری کنند. برای مثال در عقد بیع خریدار می‌تواند پرداخت پول را به دریافت کالا منوط کرده و فروشنده نیز تحویل کالا را به تسلیم پول موکول کند. پس اجرای این حق به تعلیق قرارداد بدون فسخ آن منجر می‌شود.
✏️اما خصوصیتى در عقد بیع وجود ندارد که حق حبس را اختصاص به آن و فقط براى هر یک از بایع و مشتری لحاظ نماید، بلکه طبیعت معاوضه چنین اقتضایی را ایجاب می‌نماید و بدین جهت، حکم مزبوردر تمامى عقود معوض جارى میگردد،
✏️عقد نکاح هر چند از عقود معوض نمی باشد منتهی قانونگذار این امتیاز را بصورت استثنایی به زن واگذار نموده که از تمکین تا دریافت مهریه امتناع کند . زنی که با استفاده از این حق از تمکین خودداری می کنا ناشزه تلقی نشده و حق نفقه او ساقط نمی‌گردد؛ زیرا این حق عدم تمکین از طرف شرع مقدّس مجاز دانسته شده است.
✏️از این‌رو، قانون‌گذار در ماده «۱۰۸۵» قانون مدنی (حق حبس زوجه) می‌گوید: «زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفى که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این‌که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود».
✏️سؤالی که در اینخصوص به ذهن می رسد اینکه آیا زن به استناد حق حبس از تمکین به معنای خاص (همبستر شدن و زناشویی ) معاف می شود یا تمکین عام ( انجام سایر تکالیف مقرر در قانون و شرع مانند حسن معاشرت ، کمک به تشیید مبانی خانواده و … ) نیز از او ساقط می گردد .
✏️طبق نظردکتر کاتوزیان منظور از‘’ایفاء وظایفى که در مقابل شوهر دارد ‘’ تمکین به معنای خاص میباشد، البته نظر مخالف نیز وجود دارد که طبق آم زن حتی میتواند به خانه شوهر نرود(دکتر شایگان)
نکات:
۱) ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی قاعده ای تکمیلی است و میتوان برخلاف آن شرط کرد.
۲) شوهر حق نداردپرداخت مهر را موکول به تمکین کند.
۳) اعسار شوهر مانع از استفاده از حق حبس نیست.
۴) درنکاحی که در آن مهر تعیین نشده یا عدم مهر در آن شرط شده است برای زن حق حبس نیست.
۵) مهر در عقد نکاح میبایست حال باشد تا حق حبس برای زوجه محقق گردد.
✏️رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ ـ ۱۳۹۰/۲/۱۳ هیأت عمومی دیوان عالی کشور به این اختلاف پایان داده و عنوان داشته حق حبس زن را از تمکین عام و خاص معاف می نماید :
مستفاد از ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی این است که زن در صورت حال بودن مهر می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء مطلق وظایفی که شرعاً و قانوناً در برابر شوهر دارد امتناع نماید، بنابراین رأی شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان لرستان ( قائل به این نظر است که حق حبس در مقابل تمکین عام و خاص میباشد )که با این نظر انطباق دارد به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص و تأیید می‌گردد. این رأی طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور و کلیه دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است.
۳۲- در صورتی که طلاق از طرف مرد باشد٬ آیا باید مهریه قبل از طلاق پرداخت شود؟

حق حبس در دوران نامزدی چیست؟
ازحقوقی که در قانون مدنی برای زوجه مقرر شده حق حبس می باشد . ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی این حق را چنین تعریف می کند : زن می تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود .
و ماده ۱۰۸۶ قانون فوق در ادامه آورده است که : اگر زن قبل از اخذ مهریه به اختیار خود به ایفای وظایفی که درمقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند ازحکم ماده قبل استفاده کند مع ذالک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد .
معمولا وقتی که زن به تکالیف خود عمل نمی کند و در واقع نشوز می کند مرد دعوی تمکین را طرح می کند زمانی که زن از حق حبس خود استفاده می کند دادگاه در صورت احراز شرایط حق حبس دیگر دعوی تمکین را حکم نمی نماید اعم از اینکه دعوی طرح شده تمکین بصورت عام باشد یا بصورت خاص .
و در نتیجه این حکم زن به راحتی می تواند نفقه خود را مطالبه نماید و حتی طرح شکایت کیفری ترک انفاق بنماید .ازطرفی بموجب آراء وحدت رویه مثل رای وحدت رویه ۷۱۸ مورخ ۱۳/۲/۹۰ تقسیط مهریه موجب سقوط حق حبس زوجه نمی گردد.
به هر حال درزمان فعلی رویه قضایی این است که حق حبس مطلق در مهریه پذیرفته شده و تقسیط مهریه هم موجب سقوط آن نمی گردد .

نحوه ثبت الزام به تمکین در دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی چگونه است؟
اگر زن نشوز کند (نشوز عبارت از خروج زوجه از انجام تکالیف واجبی که قانونگذار بر عهده وی در رابطه با شوهر گذاشته است) یعنی حاضر به تمکین عام و خاص نسبت به وظایف زناشویی خود و زندگی مشترک نشود و یا به نوع دیگر محل زندگی خود را بدون اجازه همسر خود ترک نماید، زوج می‌تواند در صورت عدم سازش، دعوی لازم به تمکین را در دادگاه خانواده طرح نماید.
☑️ مدارک و منضمات مورد نیاز:
۱- تصویر مصدق سند ازدواج (الزامی)
۲- تصویر مصدق شناسنامه (اختیاری)
۳- تصویر مصدق اظهارنامه (اختیاری)
۴- به همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بان جهت پرداخت هزینه دادرسی الزامی می‌باشد.
☑️در صورت عدم وجود مدارک اختیاری فوق می‌توانید یکی از موارد ذیل را ارائه نمایید.
۱- درخواست استعلام
۲- شهادت شهود و مطلعین
۳- تحقیقات محلی
۴- شماره پرونده استنادی
۵- سایر دلایل و مستندات

آیا اگر زن باردار نشود می‌توان او را طلاق داد و مهریه را پرداخت نکرد؟
🔹مطابق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد می‌تواند زن خود را طلاق دهد. اما در خصوص مهریه باید بیان داشت که حقی است قانونی بر گردن مرد که بایستی در صورت مطالبه زن پرداخت گردد. حتی اگر زن ناشزه باشد، بدین معنی که از مرد (شوهر) تمکین نکند و یا این که بیمار باشد و یا حتی مرتکب جرمی شده باشد و یا خیانت کند، ارتباطی به مهریه او ندارد و همه این موارد مطلقا مانع دریافت و استحقاق زن نسبت به مهریه نیست.حتی مجرم بودن هم باعث باطل شدن مهریه زن نمی‌شود.

قانون درباره درخواست اجرت‌المثل بعد از مرگ همسر چه میگوید؟
📚✏️در تعریف اجرت‌المثل باید گفت که زن وظایف خاصی در زندگی زناشویی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص است.
📚✏️تمکین عام به معنای حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمی‌تواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه شوهر باشد، هر چند در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه دریافت می‌کنند.
📚✏️تمکین خاص نیز به معنای عمل کردن زن به وظایف زناشویی است. حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود، کاری به جز این موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرت‌المثل گفته می‌شود.
📚✏️قانون در صورت فوت شوهر، تکلیف این پرداخت را نیز معلوم کرده است که برابر آن: «زوجه می‌تو اند در صورت مطالبه، اجرت المثل ایام زندگی مشترک خود را از ماترک زوج متوفی با جلب نظر کارشناس مطالبه کند.

– نفقه زن در اصطلاح حقوقی چیست؟
نفقه زن چیزهایی است که شخص برای زندگانی احتیاج به آن دارد از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن و اثاث منزل در اصطلاح حقوقی کسی که باید نفقه را پرداخت کند منفق و کسی که نفقه به او داده می شود را منفق علیه گویند.
ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی بیان می‌دارد : « همین که نکاح به‌طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.»
🔻دو شرط زیر برای وجوب نفقه ضروری است:
۱- دایمی بودن عقد که قانون مدنی در ماده ۱۱۰۶ تصریح دارد: در عقد دایم نفقه زوجه به عهده شوهر است.
۲- تمکین کامل زوجه : در صورتی که زنی به همسر خود تمکین نکند، عنوان ناشزه بر وی تعلق می گیرد و در نتیجه پرداخت نفقه از عهده شوهر وی ساقط می شود.
🔻نکته : بر طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک او با شوهر ضرر مالی، شرافتی یا بدنی به همراه دارد، دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد که در این صورت تمکین نکردن باعث از بین رفتن نفقه نمی گردد.
🔻 نفقه زن دائم مقدم بر نفقه فرزندان است، مثلاً هرگاه کسی زن دائم (عقد دائم) و پدر و مادری دارد که مستحق نفقه میباشند در این صورت باید همسر دائمی خود را ابتدا نفقه اش را پرداخت نماید و سپس اگر توانایی داشت به پدر و مادرش پرداخت نماید.

به خاطر درخواست های نامتعارف جنسی همسرم مـنزل را تـرک کردم و همسرم دادخواست الزام به تمکین داده است, آیا این باعث اثبات عدم تمکین بنده خواهد شد؟
صرف ارائه دادخواست موجب اثبات عدم تمکین و ناشزه بودن زن نمی شود و اگر زن اثبات نماید که تمکین قانونی داشته یا شرایط تمکین فراهم نبوده یا عذر قانونی موجهی داشته, دعوی خواهان رد می شود.

درصورت خودداری مرد از دادن نفقه ضمانت اجرای آن چیست؟
دو نوع ضمانت اجرا وجود دارد. ضمانت اجرا حقوقی و ضمانت اجرای جزایی
ضمانت اجرای حقوقی: هرگاه با وجود تمکین زن، شوهر از پرداخت نفقـه خودداری کند، زن میتواند با طرح دعوی حقوقی، محکومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت، دادگاه حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. اگر دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر کند و مرد واقعًا از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد که در صورت تمایل، تقاضای طالق کند.نکته دوم، ضمانت اجرای جزایی است.
ضمانت اجرای جزایی: از آنجایی که نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم محسوب میشود، زن میتواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد که در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد عالوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.

– اگر زن ناشزه باشد (تمکین نکند چه عام چه خاص) می تولند درخواست طلاق کند؟
باید بین موردی که زن با دلیل موجهی تمکین نمی‌کند یا اینکه بدون هیچ مانع قانونی از تمکین در برابر شوهر امتناع کرده و قصد طلاق گرفتن دارد تفاوت قایل شویم.
تمکین از شوهر امری مطلق و همیشگی نیست ؛ چرا که در قانون مواردی هم مورد پیش بینی قرار گرفته است که در صورت وجود آنها ، زن اجازه دارد که به حکم قانون از تمکین در برابر شوهر خودداری کند . عذر موجه عدم تمکین زن از شوهر را می توان شامل مواردی همچون ابتلای شوهر به بیماری های جنسی و مقاربتی ، عذر شرعی و یا وجود بیماری زن برای تمکین خاص و همچنین ایجاد ضرر جسمی ، مالی یا شرافتی برای زن در صورتی که با شوهر در یک منزل زندگی کند دانست .
اما اگر عدم تمکین صرفا از روی لجبازی باشد و زن دلیل موجهی برای عدم تمکین خود نداشته باشد، دادگاه حکم بر طلاق زن صادر نمی‌کند. زن برای طلاق گرفتن باید از طریق طلاق توافقی یا طلاق خلع اقدام کند. در این شرایط باید رضایت شوهر را برای طلاق گرفتن به دست بیاورد. ولی هیچ‌گونه مجازاتی برای عدم تمکین زن در نظر گرفته نمی‌شود.
زن همواره برای اینکه بتواند از شوهر خود طلاق بگیرد باید دلیل موجهی به دادگاه ارائه کند. مانند اینکه مرد نفقه نپردازد. زندگی مشترک با همسر خود را ترک کرده و غایب شده باشد. از شروط دوازده‌گانه ضمن عقد ازدواج تخطی کرده یا اینکه زن به موجب شرط ضمن عقد، حق طلاق به دست آورده باشد.