آتش‌نشانی و پشتوانه های این شغل از منظر قانونی
مقدمه
تردیدی نیست که هیچ رقم مالی نمی‌تواند جبران‌کننده فداکاری‌های آتش‌نشانان باشد، ولی مسئولان مختلف دولتی، شهرداری و همه دست‌اندرکاران موظف هستند زندگی کسانی را که از جانشان مایه می‌گذارند تا جان و مال دیگران را نجات دهند تامین کنند، آتش‌نشانی که حتی در روزهای استراحت نیز باید به ورزش و بازیابی بدنی بپردازند تا بتوانند در روز شیفت کاری به شهروندان خدمات مناسب ارائه کنند.
آتش نشانی در قانون
دکتر «محمد طاهر کنعانی» استاد دانشگاه به بررسی حق و حقوقی که متوجه این افراد است، آن هم با توجه به حساسیت این مشاغل، پرداخته است . به گفته وی در صورت فوت یا از کار افتادگی ماموران آتش‌نشانی در حین انجام عملیات، دو نوع حمایت قانونی متوجه این افراد می‌شود: اولاً پرداخت خسارت از طریق دیه انجام می‌شود و ثانیاً طبق ماده ۸۵ قانون تامین اجتماعی، این افراد تحت پوشش بیمه عمر قرار دارند و باید به بازماندگان این افراد وجه پیش‌بینی شده این بیمه پرداخت شود.
مأموران آتش‌نشانی که جان خود را برای حفاظت از دیگر افراد جامعه به خطر می‌اندازند و خدمت می‌کنند، از چه پوشش‌های حقوقی بهره‌مندند؟
در درجه اول، طبق آیین‌نامه استخدامی شهرداری تهران، شغل آتش‌نشانی جزء مشاغل ثابت و استخدامی محسوب می‌شود و به نوعی مشمول رابطه کارگر و کارفرما است؛ یعنی هم استخدام رسمی شهرداری محسوب می‌شوند و هم در مواردی خلاء قانون کار را نیز پوشش می‌دهد.
در قانون کار، مواردی درباره حوادث و خطرات در حین کار پیش‌بینی شده است که شامل افرادی می‌شود که شرایط شغلی خطرناک و پر حادثه دارند. مسلماً این شرایط به خصوص شامل حال مأموران آتش‌نشانی می‌شود. در این مورد، شهرداری به عنوان کارفرما ملزم است تمامی وسایل ایمنی و تجهیزات و استاندارد‌های فنی مورد نیاز را فراهم آورد و شرایطی را برای مأموران آتش‌نشانی ایجاد کند که میزان صدمه و آسیب به آنها به حداقل ممکن برسد.
حال اگر سوانحی برای مأموران در حین انجام عملیات پیش آید، جبران خسارت به چه شکل است؟
در این مورد نباید منتظر بود تا آتش‌نشان آسیب یا خسارت ببیند و بعد از آن به دنبال بودجه و جبران خسارت بود. این حق به عنوان یک مسئولیت مدنی بر عهده کارفرما است که افراد مشغول به کار را تحت پوشش بیمه حوادث قرار دهد تا در صورت بروز هر گونه خسارتی، به سرعت از طریق بیمه اقدام به جبران خسارت کند.
آیا آتش‌نشانی جزء مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود؟
بعد از گذشت سال‌ها از تاسیس آتش‌نشانی در پایتخت، حرفه آتش‌نشانی جزء مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته شد و آتش‌نشانان تهران می‌توانند با حداقل ۲۰ سال سابقه کار و۵۰ سال سن از سنوات ارفاقی برخوردار شوند و با رعایت آیین‌نامه مربوط، بازنشسته شوند.
بر اساس تصمیم وزرای عضو کمیسیون موضوع اصل ۱۳۸ قانون اساسی در امور اداری و استخدامی و مصوبه هیات وزیران در نوزدهمین جلسه شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی و با استناد به بند ۵ آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و معلولان عادی و شاغلان مشاغل سخت و زیان‌آور، آتش‌نشانی شغلی سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود و نیروهای عملیاتی آتش‌نشانی از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند.
در این مصوبه، عناوین مشاغل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران شامل آتش‌نشان، کاردان آتش‌نشان، کمک‌فرمانده آتش‌نشان، فرمانده آتش‌نشان، رئیس ایستگاه، معاون عملیات منطقه، مدیر منطقه و معاون عملیات سازمان جزء مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته شدند و درجه ۳ سخت و زیان‌آوری برای آنها تعیین و ابلاغ شد.
اگر مأموران آتش‌نشانی خود در هنگام انجام وظیفه سبب بروز خسارت شوند، تکلیف چیست؟
این موضوع به عنوان حوادث ناشی از کار تلقی می‌شود که در صورت بروز حادثه توسط افراد مشغول به کار، بازرس اداره کار از طرف دادگاه، اقدام به تهیه گزارش کامل آن خسارت می‌کند.
اگر حوادثی برای افرادی که تحت آموزش در سازمان آتش‌نشانی هستند پیش بیاید، از چه حق و حقوقی بهره‌مند می‌شوند؟
یک نوع آموزش در ابتدای کار است و یک نوع آموزش در حین کار. این موارد تفاوتی با یکدیگر ندارند و مأموران آتش‌نشانی در زمان ورود به این حرفه از همه حقوقی که یک مأمور آتش‌نشانی برخوردار است. افراد تحت آموزش نیز به طور کامل مشمول این حقوق می‌شوند. همه کارفرمایان موظف هستند که مأموران آتش‌نشانی، حتی افراد تحت آموزش را نیز تحت پوشش بیمه حوادث قرار بدهند. بنابراین، اگر در حین کار یا آموزش، حوادثی برای مأموران پیش بیاید، جزء حوادث ناشی از کار تلقی می‌شود.
مسئولیت حقوقی و کیفری آتش‌نشان با توجه به پر خطر بودن این شغل چیست؟
طبق قوانین عام، مسئولیت مدنی و جزایی هرکسی که مرتکب جرم یا زیانی شود، باید آن را جبران کند و آتش‌نشانان هم از این حیث ممکن است در معرض مسئولیت کیفری و حقوقی باشند. با این حال، نباید از یک اصل حقوقی به نام «اصل اضطرار» چشم‌پوشی کرد که در بعضی موارد، رافع مسئولیت کیفری است.
برای مثال، شکستن شیشه و وارد شدن به حریم خصوصی افراد جرم محسوب می‌شود، اما زمانی که یک آتش‌نشان برای نجات جان یک فرد مرتکب چنین خسارتی شود، به علت اضطرار، مسئولیت کیفری از او رفع می‌شود. البته اصل اضطرار رافع مسئولیت مدنی نیست و این نوع خسارت‌ها باید از طریق پوشش‌های بیمه جبران شود.
درصورت فوت یا از کار افتادگی ماموران آتش‌نشانی چه حمایت‌هایی از آنها صورت می‌گیرد؟
اول اینکه متاهل یا مجرد بودن مأموران آتش‌نشانی هیچ‌گونه تاثیری در مسئولیت‌های مدنی و کیفری این افراد نخواهد داشت. همچنین تاثیری در نظام بهره‌مندی این افراد در حق و حقوقی مجزا ندارد. در صورت فوت یا از کار افتادگی ماموران آتش‌نشانی در حین انجام عملیات، دو نوع حمایت قانونی متوجه این افراد می‌شود: اولاً پرداخت خسارت از طریق دیه انجام می‌شود و ثانیاً طبق ماده ۸۵ قانون تامین اجتماعی، این افراد تحت پوشش بیمه عمر قرار دارند و باید به بازماندگان این افراد بیمه عمر پرداخت شود.
در چه مواردی هنگام بروز حادثه و مرگ یک فرد، سازمان آتش‌نشان مقصر است؟
از نظر استاندارد، حوادث و سوانح در سه حالت بررسی می‌شوند: پیش از حادثه، حین حادثه و بعد از حادثه. برنامه‌ریزی تمامی سازمان‌های امداد و نجات هم باید مطابق این سه مورد باشد و باید به تمامی ارگان‌ها و سازمان‌ها مسئولیت تجهیز کامل و آمادگی کامل پیش از بروز حادثه محول شود.
در نتیجه، اگر حادثه به علت تجهیز نبودن مأموران از نظر امکانات و وسایل سبب خسارت‌هایی جبران‌ناپذیر شود، قطعاً مسئولانی که باید امکانات را ایجاد می‌کردند، اما به نوعی قصور و کوتاهی انجام دادند، مسئولیت قانونی دارند. اما نمی‌توان به طور قاطع، مسئول این‌گونه حوادث را فقط یک نفر دانست.
اگر بخواهیم بحث سببیت را احراز کنیم و تشخیص قطعی دهیم که چه سازمان و ارگانی مقصر فوت افراد هستند، کار بسیار دشواری در پیش داریم. نظام پاسخ به سوانح باید در این زمینه منسجم‌تر باشد و پاسخ به این سؤال واقعاً دشوار است که در صورت فوت افراد در حوادث، آیا سازمان یا ارگانی دارای مسئولیت کیفری و جزایی است یا خیر. تشخیص این موضوع که مرگ این افراد به علت کمبود تجهیزات یا قصور مأموران و سازمان‌ها بوده نیز بسیار دشوار و قابل بحث است. باید پذیرفت که در این زمینه دچار خلاء و نقص قانونی هستیم.
________________________________________
بیشتر بدانیم : آنچه یک کارمند باید در زمینه شغل خود بداند