مبلغ سفته و مسئولیت قانونی تاخیر و نپرداختن آن
مبلغ سفته
سفته همانند چک و برات یک نوع وسیله پرداخت غیر پولی محسوب می شود که مطابق آن، صادر کننده تعهد می نماید تا در در تاریخ مشخصی و یا بدون تاریخ و به صورت عندالمطالبه، مبلغ سفته را که تعیین شده را در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید.
سفته را از کجا تهیه کنیم؟
امروزه تهیه سفته کار دشواری نیست و حتی در دکه های روزنامه فروشی هم قابل تهیه است. ولی باید در نظر داشت که خرید آن از بانک، خطر جعلی بودن و یا پرداخت مبلغی گران تر از بانک را به دنبال دارد. لذا با تهیه آن از بانک، می توان از این خطر ها جلوگیری نمود.
قیمت و مالیات سفته
هر سفته یک مبلغ اسمی دارد که برروی فرم چاپی آن مندرج است و فقط تا همان میزان، می توان برروی آن مبلغ نوشت. برای مثال جهت صدور سفته ای به مبلغ ده میلیون تومان باید سفته ای تهیه نمود که مبلغ اسمی آن کمتر از این میزان نباشد.
قیمت هر ورق سفته نیز بر اساس مبلغ اسمی آن متفاوت است که به عنوان مالیات از افراد دریافت می شود.
برای مثال برای تهیه سفته ای که مبلغ اسمی آن صدو پنجاه میلیون میباشد، بر اساس تعرفه مصوب ۱۳۹۸ باید هفت هزار و پانصد تومان به عنوان مالیات پرداخت نمود.
چگونه سفته پرکنیم ؟
سفته یکی دیگر از قراردادهای تجاری است که به واسطه آن، شخص صادر کننده موظف است مبلغ تعیین شده را در زمان مقرر یا به صورت عندالمطالبه پرداخت نماید. خرید سفته از رایج ترین کارها است، به همین جهت عامه ی مردم برای آن اهمیتی قائل نیستند. اما اگر قوانین و مقررات این گواهی تجاری به درستی رعایت شود، مزیت های فراوانی به همراه خواهد داشت.
سفته در ایران به دلیل سختی در وصول کردن آن تقریبا از رده خارج شده است و مردم برای مبادلات خود از چک استفاده می کنند. اما کماکان افرادی هستند که برای معاملات خود از آن استفاده کنند. به همین جهت چگونگی گرفتن آن را برای شما می گذاریم.
به عنوان شخصی که صادر کننده است می بایست پس از مهر و امضاء و قبل از تحویل دادن نکات زیر را رعایت فرمایید:
فسخ تمبر مالیاتی: برای دریافت اوراق سفته بانک به نسبت مبلغ مورد نظر از شما مبلغی را دریافت می کند. و در اصلاح قانونی می گویند شما سفته را خریده اید. اما امروزه جایگزین فسخ تمبر مالیاتی شده است.
قید کردن تاریخ صدور سفته: تاریخی را که فرد صادر کننده را به طرف مقابل خود می دهد.
ثبت مبلغ معین برای سفته: مبلغی که در حاشیه سفته نوشته شده است حداکثر مبلغی است که شما می توانید تضمین به پرداخت آن کنید. ضمناً نوشتن مبلغ به حروف نیز الزامی است.
تعیین گیرنده ی وجه: در این قسمت شما باید نام کسی که سفته را به نفع او صادر می کنید را بنویسید و یا از عبارت وجه حامل استفاده کنید. اگر نمی خواهید سفته شما در بازار دست به دست بچرخد از نوشتن وجه حامل خودداری کرده و اسم شخص را ذکر کنید.
تعیین تاریخ تادیه ی سفته: تاریخ بازپرداخت را می توان به صورت قرارداد یا عندالمطالبه قرارداد و یا برای آن یک مهلت تعیین کرد.
هر سفته یک فرم چاپی مخصوص به خود دارد و حاوی مندرجاتی است که باید به درستی آن ها را کامل نمود.
مطابق ماده ۳۰۸ قانون تجارت، برخی از این نکات از شرایط اساسی اعتبار سفته می باشد و عدم رعایت آن ها سفته را از سندیت و اعتبار می اندازد مثل مهر و امضاء، مبلغ، گیرنده وجه و تاریخ پرداخت ولی سایر مندرجات مانند مکان تأدیه و. .. از سندیت و اعتبار سفته نمی کاهند ولی قید آن ها ضروری است.
بطور کلی مطالبی که در سفته باید قید شود شامل موارد زیر می باشد:
- نام و نام خانوادگی گیرنده وجه: مطابق ماده ۳۰۷ قانون تجارت، گیرنده وجه شخصی است که سفته در وجه یا به حواله کرد او صادر می شود و قید نام او ضروری است. ولی سفته را بر خلاف برات، صادر کننده نمی تواند به نام و به نفع خودش صادر نماید.
- نام و نام خانوادگی صادر کننده وجه: این قسمت نیز در سفته باید کامل شود.
- مهر یا امضاء صادر کننده: عدم درج مهر یا امضای صادر کننده، سفته را از سندیت و اعتبار ساقط می کند.
- تاریخ صدور: نیازی نیست تاریخ صدور به تمام حروف نوشته شود ولی قید روز، ماه و سال تاریخ صدور آن ضروری است و الا سفته اعتبار ندارد.
- مبلغ سفته: بند ۱ ماده ۳۰۸ قاون تجارت، تعیین مبلغ سفته را با تمام حروف ضروری دانسته است ولی عدم رعایت این شرط، آن را از اعتبار نمی اندازد زیرا از شروط اساسی محسوب نمی شود.
- تاریخ پرداخت: مطابق بند ۳ ماده ۳۸ ذکر تاریخ پرداخت در سفته ضروری است و می تواند عندالمطالبه، به وعده معین و یا به رؤیت باشد که در ادامه مفصلا به توضیح آن خواهیم پرداخت.
- مکان تأدیه: مکان تأدیه نیز باید در سفته ذکر شود ولی مطابق ماده ۳۰۸، از مندرجات ضروری آن محسوب نمی شود و عدم ذکر آن منجر به ازبین رفتن اعتبار آن نمی شود.
- تمبر مالیاتی: تمبر مالیاتی هزینه ای است که بابت خرید هر برگ سفته باید پرداخت کرد و نرخ آن بر حسب مبلغ اسمی هر برگ متفاوت است.
- ادرس محل اقامتگاه صادر کننده: این قسمت نیز باید تکمیل گردد ولی در ماده ۳۰۸ به عنوان شروط اساسی از آن ذکر نشده است.
- محل پرداخت سفته: نیز باید ذکر گردد ولی عدم ذکر آن لطمه ای به اعتبار آن نمی زند.
عدم رعایت مقررات سفته
- اگر فاقد امضاء یا مهر باشد، سندیت ندارد یعنی حتی یک سند عادی هم نیست.
- در صورتی که فاقد تاریخ باشد: سفته به رؤیت محسوب می شود. یعنی تاریخ رویت چک، تاریخ صدور محسوب می شود.
- در صورتی که فاقد محل پرداخت باشد: محل صدور، محل پرداخت محسوب می شود.
- درصورتیکه فاقد محل صدور باشد: سفته همچنان معتبر خواهد بود ولی اعتبار اسناد تجاری را ندارد و فقط یک سند مدنی است و محلی که کنار نام متعهد ذکر شده است، محل صدور می باشد.
- اگر سفته در وجه شخصی معینی صادر شود نام وی باید حتما ذکر شود و اگر ذکر نشود، عنوان در وجه حامل در آن ذکر می شود.
چرا سفته؟ چرا چک؟
سفته و چک هر دو سند تجاری و وسیله پرداخت غیر پولی می باشند.
ممکن است سوال شود که اساسا تفاوت بین این دو سند چیست؟ و به عبارت دیگر در چه مواردی بهتر است از چک استفاده نماییم و در چه مواردی از سفته؟ مزایای هر کدام نسبت به دیگری چیست؟
در زیر به طور خلاصه، عمده ترین تفاوت های بین این دو سند را بررسی می نماییم تا موارد استفاده از آن ها برای کاربران، روشن شود.
عمده ترین تفاوت های برات و سفته
- مزیت اصلی سفته نسبت به چک، دسترسی و تهیه سریع و آسان آن می باشد بطوریکه با پرداخت مبلغ اندکی به عنوان مالیات، صاحب یک برگ سفته خواهید شد. برخلاف چک که دریافت آن از بانک، شرایط خاصی دارد. از جمله داشتن حساب جاری با گردش مالی مناسب و همچنین عدم سوء سابقه چک برگشتی، عدم بدهی بانکی و…
- چک از لحاظ حقوی سند قوی تری محسوب می شود. بطوریکه عدم پرداخت آن علاوه بر مسئولیت حقوقی، مجازات کیفری صادر کننده را نیز به دنبال دارد. و صدور چک بلامحل یک جرم کیفری می باشد.
- تفاوت بعدی در نحوه وصول این دو سند می باشد که این نیز مزیتی دیگر برای چک به حساب می آید.
بیشتر بخوانید: نکات حقوقی سفته
سفته در صورت عدم پرداخت فقط با مراجعه به دادگاه حقوقی و طرح دادخواست قابل مطالبه است، ولی چک از آنجایی که سند رسمی در حکم لازم الإجرا می باشد، علاوه بر آنکه از طریق دادگاه، قابل مطالبه است، از مسیر ساده تر یعنی صرفا مراجعه به اداره اجرای اسناد واقع در اداره ثبت نیز قابل مطالبه است.
- تفاوت بعدی در هزینه واخواست سفته نسبت به چک می باشد، به این ترتیب که در مورد چک در صورت خالی بودن حساب، گواهی عدم پرداخت با هزینه کمی از بانک دریافت می شود. در حالیکه برای دریافت گواهی واخواست سفته باید هزینه بالاتری، ( یعنی دو درصد مبلغ سفته) را پرداخت نمود.
- در سفته برای آنکه بتوانیم ازبرخی مزایای اسناد تجاری یعنی ( توقیف اموال بدون پرداخت خسارت احتمالی بهره ببریم ) حتما باید قبل از طرح دعوا ، واخواست عدم تأدیه تقدیم دادگاه نماییم. در حالیکه چک اینطور نیست و حتی بدون دریافت گواهی عدم تأدیه نیز می توان اموال صادرکننده را بدون پرداخت خسارت احتمالی توقیف نمود.
- چک اصولا و قانونا برای پرداخت های لحظه ای و به جای پول تعبیه شده است در حالیکه سفته وسیله ایست که از طریق آن صادر کننده متعهد می شود که اعتباری را برای دریافت کننده در بانک لحاظ کند.
گیرنده سفته را می توان به سه طریق زیر نگارش نمود:
- به نام شخص معین
- در وجه حامل: در این صورت مالک سفته کسی خواهد بود که آن را در دست دارد. چنانچه در سفته نام کسی ذکر نشود، سفته در وجه حامل محسوب می شود.
- به حواله کرد: عبارت” به حواله کرد” به این معنی است که یا وجه سفته به شخص مشخصی پرداخت شود (که در متن سفته اسم او قید گردیده است) یا به هر کسی که وی اعلام کرده است. عبارت ”به حواله کرد” در واقع به فرد این اختیار را می دهد که سفته (طلب خود) را به شخص دیگری منتقل نماید.
تاریخ سفته به یکی از سه شکل زیر می تواند باشد:
- عند المطالبه: صادر کننده می تواند تاریخ چک را به شکل عندالمطالبه درج کند که در اینصورت، هر زمان دارنده سفته بخواهد، می تواند آن را از بانک وصول کند.
- به تاریخ معین: در اینصورت، فقط در تاریخ ذکر شده روی سفته می توان وجه آن را مطالبه نمود.
- به رؤیت: در صورتی که سند فاقد تاریخ پرداخت باشد، تاریخ رؤیت سفته، تاریخ پرداخت آن محسوب می شود.
پشت نویسی سفته
پشت نویسی (ظهر نویسی) شیوه رایج در اسناد تجاری از جمله سفته است که برای موارد زیر انجام می گیرد.
- بابت انتقال: در این حالت، ظهرنویسی طریقه انتقال حقوق سفته می باشد. بنابراین علاوه بر اینکه مالکیت سفته به دیگری منتقل می شود، کلیه حقوقی که از سفته ناشی می شود نیز از جمله طلب، ضمانت و… را به انتقال گیرنده واگذار می شود.
چنانچه، مقصود از ظهرنویسی، قید نشده باشد فرض بر اینست که ظهرنویسی برای انتقال است.
- بابت ضمانت: یکی از کاربرد های ظهر نویسی سفته بابت ضمانت می باشد. به این صورت که شخص ثالثی پرداخت سفته را تضمین می نماید تا در صورت عدم پرداخت آن در موعد مقرر، دارنده بتواند به آن شخص یا اشخاص مراجعه بنماید.
- بابت وکالت: ظهرنویسی به عنوان وکالت که ظهرنویسی برای وصول نیز نامیده می شود، عبارتست از اینکه دارنده سفته بدون آنکه مالکیت آن را به دیگری منتقل نماید، با پشت نویسی شخص دیگری را مأمور می کند که وجه آن را در سررسید از صادر کننده دریافت نماید.
آثار ظهر نویسی:
آثار ظهر نویسی بر حسب اینکه برای چه هدفی انجام شده باشد متفاوت است.
اثر ظهر نویسی برای انتقال این می باشد که تمام اشخاصی که سفته را پشت نویسی نموده اند در صورت عدم پرداخت وجه سفته در سررسید، مسئول پرداخت آن به دارنده می باشند.
به تعبیر حقوقی، دارای مسئولیت تضامنی می باشند یعنی دارنده سفته اختیار دارد تا درصورت عدم وصول در سررسید، وجه آن را از هرکدام از ظهر نویس ها و صادر کننده مطالبه نماید.
شرط استفاده از مسئولیت تضامنی برای دارنده: برای اینکه دارنده سفته بتواند وجه خود را از هرکدام از ظهرنویس ها مطالبه نماید باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست عدم تأدیه، دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد، زیرا اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوی او علیه ظهرنویس‌ها پذیرفته نمی‌شود.
مسؤولیت قانونی نپرداختن مبلغ سفته
اساسا نپرداختن وجه سفته، جرم نیست و بر خلاف چک، صدور سفته بلامحل مجازات کیفری در پی ندارد و دارنده سفته، در صورت نبودن وجه، تنها می تواند به دادگاه حقوقی مراجعه و اقدامات لازم را که در زیر به آن اشاره شده انجام دهد.
اقدامات لازم برای وصول سفته
دارنده سفته میبایست در تاریخ سررسید، آن را مطالبه و در صورت وجود وجه آن را وصول کند، ولی چنانچه مبلغ سفته پرداخت نشد، دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند.
واخواست شکایت دارنده سفته علیه صادر کننده آن است مبنی براینکه سفته در سررسید آن پرداخت نشده است. از آنجایی که این اعتراض باید به صادرکننده اطلاع داده شود، واخواست در برگه‌های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده موجود می باشد، علاوه بر این بانک‌ها نیز واخواست نامه چاپی مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته می‌شود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسیله دادگاه انجام می‌گیرد، قید می شود.
همانطور که قبلا اشاره شد، واخواست سفته برای بهره مندی از مزایای اسناد تجاری از جمله خسارت تاخیر تادیه و توقیف اموال قبل از صدور حکم و سایر مزایای تجاری لازم است.
هر چند بدون واخواست نیز امکان مطالبه وجه آن وجود دارد ولی در این حالت سفته در حد رسید عادی خواهد بود و دعوی ناشی از آن نیز یک دعوای مدنی خواهد بود.
سفته استخدام
امروزه گرفتن سفته حین استخدام تحت عنوان ضمانت و جهت حسن انجام کار بسیار شایع می باشد. یکی از نگرانی هایی که در مورد این گونه سفته ها وجود دارد راجع به وصول این سفته ها میباشد. در این خصوص باید گفت که چون این سفته ها اصولا بابت پرداخت، صادر نمی شوند و هدف از صدور آن ها انجام درست تعهد می باشد لذا اصل بر اینست که کارفرما نمی تواند وجه آن را وصول نماید مگر آنکه ثابت نماید، کارگر در انجام تعهد خود کوتاهی و قصور ورزیده است.
خسارت تأخیر تأدیه سفته
مطابق ماده ۵۲۲ ” قانون آیین دادرسی مدنی ” خسارت تأخیر تأدیه در سفته با وجود سه شرط زیر قابل مطالبه می باشد:
- تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه؛
- توانایی مالی صادر کننده و امتناع وی از پرداخت وجه سفته؛
- مطالبه دارنده سفته.
میزان خسارت طبق نرخ سالانه توسط بانک مرکزی اعلام می شود.
مبدأ محاسبه میزان خسارت تأخیر تأدیه، زمان مطالبه وجه سفته می باشد.
سفته تنزیلی
در برخی موارد، دارنده سفته، نمی تواند تا زمان سررسید موعد پرداخت سفته صبر کند دراین حالت می تواند سفته خود را به قیمت کمتراز وجه درج شده در آن و در قبال مبلغ کمتری به بانک دهد به این عمل تنزیل سفته می گوییم.
سفته مفقودی
در صورت گم شدن سفته در نزد دارنده، وی بایستی به دادسرا مراجعه نموده و ضمن اعلام مشخصات آن، اعلام مفقودی آن را اعلام کرده و صادرکننده را ملزم به صدور مجدد سفته نماید.
سوالات متداول
چرا چک بهتر از سفته است؟
یکی از مزایای چک نسبت به سفته این است که برگشت زدن چک به آسانی و به سرعت از طریق بانک قابل انجام است در حالی که واخواست سفته زمان بر و دارای مراحل خاصی است.
سفته چطور باید نوشته شود که در آینده طرف مقابل نتواند از آن سوءاستفاده کند؟
بهتر است سفته تاریخ نداشته و در روی سفته عبارت بابت ضمانت و حسن انجار کار را قید نموده و کپی از سفته تهیه کرده و به امضاء مدیر شرکت (کارفرما) برسانید.
مهلت واخواست سفته چقدر است؟
دارنده سفته برای برخوردار شدن از امتیاز اسناد تجاری می بایست ظرف ده روز از تاریخ سررسید سفته آنرا واخواست نماید.
مجموعه دفتر وکالت حق گرا
پیشنهاد می گردد در صورتی که با مشکل واخواست چک و سفته و درگیریهای ناشی از عدم پرداخت سفته و یا موضوعات مختلف حقوقی ، مالی مواجه هستید با تماس و یا مراجعه به یکی از نزدیکترین دفتر وکالت حقوقی حق گرا در شمال ، دفتر وکالت شرق و یا دفتر وکالت حقوقی شعبه غرب تهران ، پیگیری موضوع را به وکلای با تجربه ما بسپارید.
بیشتر بدانیم : سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
سوال شده است
سوال: در مورد مطالبه خسارت تأخیر تأدیه در دادخواست آیا خواهان باید هزینه دادرسی بپردازد یا خیر؟ و خسارت تأخیر تأدیه وجه چک‌های مورد مطالبه چگونه محاسبه می‌شود؟
پاسخ: برای جبران خسارت تاخیر تادیه یا خسارت دیرکرد پول ،چنانچه بدون تعیین مبلغ و همراه با دادخواست مطالبه شود، هزینه دادرسی خسارت تاخیر تادیه ندارد و اگر مستقلاً مطالبه شود یا همراه دادخواست و با ذکر مبلغ مشخصی مطالبه گردد، هزینه دادرسی لازم دارد.
در مورد چک‌های صادره بر عهده بانک‌ها با توجه به نظریه تفسیری مجمع تشخیص مصلحت نظام، خسارت تأخیر تأدیه بر مبنای نرخ تورم از تاریخ صدور چک تا زمان وصول محاسبه و وصول و ایصال می‌شود.
سوال: اگر دادگاه بدوی بدون اخذ هزینه دادرسی، حکم به پرداخت وجه چک با کلیه خسارات از جمله هزینه دادرسی له خواهان صادر کند و حکم مزبور در دادگاه تجدیدنظر تأیید و قطعی شود، آیا با اعتراض محکوم‌علیه می‌توان تا پرداخت هزینه دادرسی توسط محکوم‌له، اجرای حکم قطعی را متوقف کرد؟ در صورت منفی بودن پاسخ، نحوه وصول هزینه دادرسی چگونه است؟
حکم صادره علی‌رغم عدم پرداخت هزینه دادرسی خسارت تاخیر تادیه با توجه به قطعیت آن باید اجراء شود، مسئول اجرای احکام نیز در فرض پرسش باید مراتب را به دادگاهی که زیر نظر آن انجام وظیفه می‌نماید، اعلام و از آن مرجع کسب تکلیف بنماید.
به نظر می‌رسد اخطار به محکوم له، جهت پرداخت هزینه دادرسی بتواند راهگشا باشد، بدیهی است، در صورت امتناع محکوم له از پرداخت هزینه دادرسی خسارت تاخیر تادیه اجرای احکام باید هزینه دادرسی خسارت تاخیر تادیه که موضوع حکم نیز قرار گرفته را به حساب دولت منظور و از پرداخت آن به محکوم له خودداری نماید.
متن سوال نامفهوم است.
مجددا مطرح نمایید.
با تشکر
سلام. دارنده سفته ای هستم که از تاریخ سررسید آن ۱۰ روز گذشته و واخواست نداده ام. برای دادخواست مطالبه وجه سفته چه اقدامی باید انجام دهم.
سلام
دادخواست مطالبه تقدیم شود.