نکات مهم نفقه فرزند و حضانت فرزند

اطلاع از نکات مهم نفقه فرزند و حضانت

نفقه در لغت به معنی هزینه، خرج، خرجی است و انچه هزینه عیال و اولاد کنند.در حقوق مدنی نفقه در دو بخش مورد بحث قرا می گیرد که یکی نفقه زوجه است و دیگری نفقه اقارب که نفقه فرزند در این بخش است. برابر ماده ۱۲۰۴ نفقه اقارب توضیح داده شده است که موارد یاد شده در ماده حصری نیست و نفقه در واقع چیزی است که بر اساس عرف و عادت مورد نیاز شخص است.
نفقه زوجه :

ماده ۱۱۱۲ عنوان می کند اگر اجرای حکم مذکور در ماده قبل (۱۱۱۱) ممکن نباشد مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهد شد.

ماده ۱۱۲۹ مقرر می دارد: «در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه زن می تواند برای طلاق به حد کم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.»

ماده فوق هم درباره نفقه آینده و هم درباره نفقه گذشته زوجه می تواند شامل شود و در صورت استنکاف و یا عجز شوهر از دادن نفقه و عدم امکان الزام او به حاکم برای طلاق رجوع کند. به ویژه اگر صدور حکم به پرداخت نفقه آینده را مجاز نشماریم مفاد آن تنها در مورد نفقه گذشته قابل اجراست اما از دادرسان ماده مذکور را به نفقه آینده اختصاص می دهند. زیرا اولا نفقه گذشته در حکم سایر دیون است و ثانیا چگونه می توان شوهری را که اکنون آماده نفقه دادن به همسر خود می باشد و فقط طلب گذشته زن را نپرداخته است اجبار به طلاق کرد.

لذا ماده ۱۱۲۹ ناظر به نفقه آینده است اما نه به طور مطلق زیرا در هر حال استنکاف از دادن نفقه گذشته مستند تقاضای طلاق قرار می گیرد.

باید این طور نتیجه گرفت که اجبار زوج به طلاق در مورد استنکاف و یا عجز از پرداخت نفقه آینده به خاطر آن است که در صورت عدم اجبار زوج به طلاق، زوجه در عسر و حرج قرار می گیرد که شارع مقدس آن را اجازه نمی دهد.

دفتر وکالت حق گرا

در خصوص  این مقاله و سایر مسائل حقوقی اگر سوالی دارید می توانید از طریق تلفن  ۰۹۱۹۹۰۷۵۹۶۶ یا حضوری با وکیل های موسسه حقوقی حق گرا صحبت کنید و مشکل خودتان را با آنها در میان بگذارید.

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دریافت مهریه ، نفقه و سایر موارد حقوقی می توانید یا گرفتن مشاوره از وکیل طلاق توافقی با شماره های موجود در وب سایت  حق گرا تماس حاصل فرمایید.

بیشتر بدانیم : سلب حق حضانت   

بار اثبات دعوی نفقه در دادگاه جهت مطالبه نفقه با عقد دایم اثبات می شود و مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۰۸ قانون مدنی چنان بر می آید با تحقق رابطه زوجیت استحقاق نفقه پدید می آید مگر در موارد نشوز زن (رای شماره ۲۶۱۴ مورخ ۱۳۱۶ دیوان عالی کشور) هم موید همین نظر است.
نفقه زن پس از انحلال نکاح فقط در مواردی که قانون ذکر کرده است قابل وصول است:
۱- نفقه مطلقه رجعیه طبق بند اول ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی؛ علت واجب النفقه بودن در این مورد این است که مطلقه رجعیه در حکم زوجه است و زوج در مدت عده رجعیه حق رجوع دارد.
۲- نفقه زن آبستن در عده فسخ نکاح یا طلاق باین؛ برابر بند دوم ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی؛ شک نیست که در این مورد می توان گفت که قانونگذار برای رعایت حال بچه، زن را مستحق نفقه شناخته هرچند رابطه نکاح به طور کل منحل شده باشد.
۳- نفقه زن آبستن در عده طلاق؛ صحیح است که طبق ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی عده وفات را مستحق نفقه نمی داند اما این ماده دور از انصاف است؛ شاید علت این ماده و منع دریافت نفقه، دریافت سهم الارثی است که از فوت شوهرش به دست می آورد. اما این نظر صحیح نیست چون ممکن است پس از پرداخت دیون متوفی ماترک دیگری برای ورثه باقی نماند. به هر حال عدالت و انصاف حکم می کند همانطور که زن آبستن در عده فسخ نکاح یا طلاق باین وجود دارد، می تواند نفقه برای زن آبستن در عده وفات هم در نظر گرفت. و حکم ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی را ناظر بر زن غیر آبستن در عده وفات است

بیشتر بدانیم  : تعدیل نفقه و نفقه فرزند 

نفقه اقارب

نفقه اولاد طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نفقه فرزند بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است، با رعایت الاقرب فالاقرب. در صورت عدم وجود پرداخت انفاق توسط اشخاص بالا، به عهده مادر است .
ماده ۴۷ قانون حمایت از خانواده هم مربوط است به درخواست یا مطالبه نفقه زوجه و سایر اشخاص واجب النفقه.
طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی نگهداری از فرزندان هم حق و هم تکلیف ابوین است.

بنابراین دارنده حضانت نمی تواند آن را اسقاط یا به دیگران انتقال دهد یا عوض آن در طلاق خلع قراردهد ؛و طبق ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت به عهده آنان است از این تکلیف سربازنند؛ در صورت امتناع پدر از نگهداری طفل به هزینه او توسط ولی دیگر یا یکی از اقربا به هزینه پدر انجام می شود.

ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۹۱ هم ضمانت اجرای کیفری بر حضانت در نظر گرفته است.
نکته آخر در این باره مدت حضانت است که طبق اصلاحیه ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی حضانت فرزندان که ابوین آنها جدا از هم زندگی میکنند تا هفت سالگی با مادر است و پس از آن با پدر است تا زمانیکه فرزندان به سن قانون برسند، این حق و تکلیف بر عهده ابوین دارای اولویت است.

بیشتر بدانیم : لیست دفاتر وکالت شهر تهران 

 نفقه فرزند بر عهده کیست ؟

مواد قانونی قابل استناد در نفقه فرزند – تکلیف حضانت و نفقه در طلاق توافقی

ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی

نفقه اقارب عبارت است از مسکن [مسکن] و البسه و غذا و اثاث‌البیت بقدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق

ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی

زوجه در هر حال می‌ تواند برای نفقه زمان گذشته [گذشته] خود اقامه دعوی نماید و طلب او از بابت نفقه مزبور طلب ممتازه بوده و در صورت‌ افلاس یا ورشکستگی شوهر زن مقدم بر غرما خواهد بود ولی اقارب فقط نسبت به آتیه نتوانند [می‌توانند] مطالبه نفقه نمایند.

ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی

هیچیک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل بر عهده آن‌ها است از نگاهداری او امتناع کند در صورت امتناع یکی از ابوین‌ حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی‌العموم نگاهداری طفل را بهر یک از ابوین گه [که] حضانت بعهده او‌ست الزام گند [کند] و در صورتیگه [صورتیکه] الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را بخرج پدر و هر کاه [هرگاه] پدر فوت شده باشد بخرج مادر تامین کند

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی

نگهداری [نگاه داری] اطفال هم حق و هم تکلیف ابوبن [ابوین] است

ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی

برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.

ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی

در عقد دائم نفقه زن بعهده شوهر است

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی

هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی

نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر [مگر] اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیگن [لیکن] اکر [اگر] عده از جهه فسخ نکاح‌ یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در اینصورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت

ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی

در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است ( در صورت عدم پرداخت) تأمین می گردد.

ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی

نفقه اولاد بر عهده پدر است پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است با رعایت الاقرب‌ فالاقرب در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها نفقه بر عهده مادر است ‌.

ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی
زن میتواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.

ماده ۱۱۱۲ قانون مدنی
اگر اجراء حکم مذکور در ماده قبل ممکن نباشد مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهد شد.

ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی
در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او بدادن نفقه زن می‌ تواند برای طلاق به حاکم ‌رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق مینماید ‌همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.

ماده ۴۷ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱
دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب ‌ النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می‌کند.
تبصره ـ درمورد این ماده و سایر مواردی که به ‌ موجب حکم دادگاه باید وجوهی به‌طور مستمر از محکوم علیه وصول شود یک بار تقاضای صدور اجرائیه کافی است و عملیات اجرائی مادام که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد ادامه می‌یابد.

ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱
هرگاه مسوول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی ‌ حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و درصورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.

طلب ممتاز

همه چی در مورد نفقه، طلب ممتاز :

اگرچه اصل بر تساوی طلبکاران است؛ با این حال، گاه قانونگذار با هدف حمایت از طلبکارانی خاص، طلب آنها را ممتاز قرار میدهد. امتیاز این دسته از مطالبات، کسب وصف تعقیب و تقدم از قانون است؛ وصفی که سبب ترجیح طلبکاران ممتاز بر سایر طلبکاران می شود.[۲] طلب ممتاز همانند هر طلب دیگری، حق مالی و از نمونه ها حقوق دینی است .

برای تبیین بهتر موضوع ابتدا بهتر است درمورد دین و طلب و تعریف آن مطالبی عنوان شود.دین عبارت است از مالی کلّی که ذمّۀ فرد به آن مشغول است؛ خواه سبب آن اختیاری باشد، مانند اشتغال ذمّۀ زوج به مهر به سبب عقد ازدواج یا اشتغال ذمّۀ قرض گیرنده به عوض قرض به سبب عقد قرض و یا اشتغال ذمّۀ خریدار به ثمن در بیع نسیه و فروشنده به مثمن در بیع سلف و یا غیر اختیاری باشد، مانند اشتغال ذمّۀ فرد به بدل چیزی که آن را تلف کرده است یا اشتغال ذمّۀ زوج به نفقه زوجه و مانند آن.

به عبارت دیگر طلب و دین عبارت از تعهدی که بر ذمه شخصی نفع کسی وجود دارد . طلب . ] طَ ل َ [ (ع اِ) در تداول عامه و تداول فارسی ، مالی که داین را بر عهده­ ی مدیون است . وام که داده باشند. مقابل بده و بدهی .

طلب ممتاز اینگونه تعریف شده:

« طلبی که نسبت بطلب های دیگر از مدیون معین ،دارای امتیاز خاص قانونی باشد مثل اینکه پاره ای از طلب ها حق تقدم و رجحان در پرداخت دارند مانند حقوق خدمه خانه متوفی در اخر سال قبل ازفوت .»

باتوجه به تعریفی که درقانون مدنی امده نفقه عبارت است از هزینه های مربوط به خوراک و پوشاک و مسکن و … برای همسر و اقارب. زوجه در صورتی مستحق نفقه می­شود که :

اولا ازدواج از نوع ازداوج دائم باشد و به ازداوج موقت نفقه تعلق نمی­گیرد.
دوما زوجه یاید از زوج تمکین نماید. و در صورت ناشزه بودن زوجه نفقه اسقاط می­شود.

اوضاع مالی زوجه در عدم پرداخت موثر نیست اما شان و منزلت زن در میزان نفقه بسیار موثر است .

با توجه به موادی که در قوانین کشور امده از زمان تاسیس قانون مدنی نسبت به حقوق مادی زوجه هم توجه بسیاری شده .از جمله حق رجحان آن نسبت به دیگر مطالبات طلبکاران . اما به تغییرات پیش امده در قوانین و اصلاحات بعد از ان و تغییراتی که شورای نگهبان در مورد موادی از قانون خانواده که حق رجحان و طلب ممتاز بودن نفقه را مردود دانسته اند و آن را خلاف اصول اسلامی مطرح کرده است و باعث نسخ موادی از این قانون تازه تاسیس شده اند .(قانون حمایت از خانواده ) با این حال هنوز هم در برخی مواد قانون مدنی نفقه نسبت به گذشته (ماده۱۲۰۶) و اینده (ماده۱۱۱۱ ) زوجه بر ذمه زوج است .

عدم پرداخت نفقه در قانون مجازات جرم محسوب میشود و در صورت استنکاف زوج از پرداخت ان زوجه میتواند به حاکم مراجعه کرد و ان را طلب نمایند در بین طلب هایی که متوفی دارد طلب زوجه هم از جمله دیون ممتاز هست با توجه به ماده ۵۸ امور تصفیه درطبقه چهارم قرار دارد . با شمانت اجرایی که در قانون وجود دارد هم مجازات کیفری و هم حقوقی اهمیت پرداخت نفقه معلوم میشود و اینکه حتی اگر زوج معسر بود و توان مالی نداشت حاکم و قاضی باید ایشان را مجبور نماید کار کند و نفقه زوجه را بپردازد و اگر نتواند زوجه میتواند تقاضای طلاق دهد و از زوج جدا شود .

بیشتر بدانیم : باطل کردن صیغه محرمیت