مهرالمثل

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی زنان است که به موجب عقد نکاح به ایشان تعلق می گیرد ، امروزه علاوه بر اینکه احکام قانونی مهریه مورد توجه است ، تعیین مهریه و میزان آن تا حد زیادی تحت الشعاع عرف و عادات نقاط مختلف کشور است . با این حال ، نکته مهمی که در مورد مهریه زن وجود دارد ، آن است که علی رغم تصور اکثر افراد مبنی بر لزوم تعیین مهریه ضمن عقد نکاح ، باید گفت که تعیین مهریه شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نکاح نیست . به عبارت دیگر ، این امر امکان پذیر است که زوجین حین عقد ازدواج ، مهریه ای مشخص نکنند و یا تعیین مهریه را به بعد از عقد موکول نمایند . به همین دلیل ، گاهی به جای اینکه مهریه زن ضمن عقد نکاح تعیین شود ( مهر المسمی ) ،میزان آن به بعد از عقد و پس از آمیزش موکول می شود که در این صورت به آن ، ” مهر المثل ” می گویند .

مهر المثل زن چیست

همانگونه که در عرف مرسوم است ، زن و مرد هنگام عقد نکاح ، مهریه زن را تعیین می کنند که به این نوع مهریه ، مهر المسمی می گویند . با این حال ، گاهی مهریه زن به موجب قرارداد ازدواج یا همان عقد نکاح توسط طرفین عقد ( زوجین ) مشخص نشده است ؛ بلکه بر حسب عرف و عادات مختلف و همچنین با توجه به وضعیت زن و جایگاه وی از لحاظ زیبایی ، سن ، تحصیلات ، موقعیت خانوادگی و اجتماعی و مسائلی از این قبیل و با در نظر داشتن مقتضیات زمانی و مکانی مشخص می شود که به چنین مهریه ای ، ” مهر المثل ” گفته می شود . در خصوص اینکه مهرالمثل یعنی چه ، ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی حائز اهمیت است که به موجب آن ، مهر المثل زن مشخص شده است . بر اساس این ماده : ” برای تعیین مهر المثل ، باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود ” .

لذا بر اساس این ماده می توان گفت مبنای تعیین مهر المثل وضعیت خانوادگی و سایر صفات و خصوصیات زن می باشد . البته این خصوصیات و صفات را با خویشاوندان وی و همچنین سایر افرادی که در وضعیت وی هستند ، مورد سنجش قرار می دهند . به عنوان نمونه ، در صورتی که مهریه ای حین عقد مشخص نشده باشد ، این مطلب را مورد سنجش قرار می دهند که زن چه مدرک تحصیلی دارد ، جایگاه اجتماعی و خانوادگی وی چگونه است و سایر خویشاوندان ، دوستان و آشنایان وی که در این سطح و جایگاه فردی ، خانوادگی و اجتماعی قرار دارند ، معمولا چه میزانی از مهریه را برای عقد نکاح تعیین می کنند . لذا همانگونه که از نام مهر المثل مشخص است ، در نحوه تعیین مهر المثل ، امثال زن مانند دوستان و آشنایان وی مورد بررسی و سنجش قرار خواهند گرفت تا مبلغی تحت عنوان مهرالمثل تعیین گردد و واضح است که تعیین مهرالمثل به جای آنکه جنبه قراردادی داشته باشد ، جنبه عرفی و اجتماعی خواهد داشت . برای آشنایی با سایر انواع مهریه اعم از مهرالمسمی ، مهرالمتعه و مهرالمثل کلیک کنید .

تعیین مهر المثل برای زن

در قسمت قبل به بررسی این سوال که مهرالمثل زن چیست و معنای مهرالمثل در حقوق یعنی چه پرداخته شد و همانگونه که اشاره گردید ، مهرالمثل زن در صورتی تعیین می شود که ضمن عقد نکاح ، زن و مرد مهریه مشخصی را بین خود قرارداد نکرده باشند . اما سوال مهمی که در ارتباط با مهر المثل زن وجود دارد ، آن است که در چه شرایطی اقدام به تعیین مهرالمثل برای زن می شود و اصولا در چه مواردی تعیین مهر المثل برای زن ضروری است ؟

در پاسخ به این سوال که شرایط و موارد تعیین مهرالمثل کدامند ، باید گفت که در برخی از مواد قانون مدنی ، شرایطی که در آن مهر مثل تعیین می شود ، مشخص شده اند که این موارد ، منبعث از فقه اسلامی هستند که ذیلا به برخی از مهم ترین این موارد تعیین مهرالمثل برای زن اشاره خواهیم کرد :

۱ ) در صورتی که زن و مرد قبل از عقد نکاح اقدام به تعیین مهریه نکرده باشند و قبل از تعیین مهریه ، بین زوجین نزدیکی رخ داده باشد ، مهرالمثل برای زن تعیین خواهد شد .

۲ ) در مواردی که توافق زوجین مبنی بر اینکه میزان مهریه چقدر است ، به دلایلی باطل بوده باشد ، میزان مهریه زن همان مهرالمثل وی خواهد بود .

۳ ) در صورتی که عقد نکاح میان زوجین باطل بوده باشد و بین زن و مرد هم نزدیکی واقع شده باشد و زن از باطل بودن عقد نکاح مطلع نبوده باشد ، در این مورد هم به زن مهرالمثل تعلق خواهد گرفت .

با توجه به موارد مذکور ، در می یابیم که تعیین مهرالمثل برای زن در شرایطی امکان پذیر است که ضمن عقد نکاح مهریه زن مشخص نشده باشد و رابطه زناشویی میان زوجین به وقوع پیوسته باشد که در این صورت ، زن استحقاق دریافت مهرالمثل را خواهد داشت . در این خصوص ، زن برای تعیین مقدار مهر المثل خود می تواند به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست تعیین مهرالمثل تقدیم نماید .

نکات تکمیلی در خصوص تعیین مهرالمثل

گاهی امکان دارد که در زمان عقد دائم، زوجین مهریه و مقدار آن را معین نکرده باشند. اما در صورتی که مهریه به موجب توافق زوجین در زمان انعقاد عقد ازدواج تعیین نگردیده باشد، موجب نمی گردد که زن حق و طلب خود را بابت مطالبه مهریه از دست بدهد و دیگر مهریه به او تعلق نگیرد. مطابق با ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی: «در صورتی که مهریه در عقد ذکر نشده باشد و زوج قبل از نزدیکی و تعیین مهریه، همسر خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود و اگر بعد از نزدیکی طلاق دهد مستحق مهرالمثل است.»

بنابراین، یکی از مهم ترین مواردی که مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت این است که در عقد مهریه تعیین نشده باشد و مرد بخواهد بعد از وقوع رابطه زناشویی همسر خود را طلاق دهد. در حالتی که مهریه به موجب عقد نکاح مشخص نشده باشد، میزان مهریه بر حسب عرف و با توجه به وضعیت زن از لحاظ موقعیت خانوادگی و اجتماعی او، تحصیلات، سن، زیبایی و مواردی از این قبیل و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و محل سکونت وی تعیین می شود و به موجب این ماده قانونی:« برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به امثال و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.» بررسی این موارد به جهت تعیین مقدار مهرالمثل، از طریق کارشناسان رسمی دادگستری صورت خواهد پذیرفت.

در حالت دیگر، اگر زوجین در زمان عقد نکاح، مهریه را تعیین کرده باشند ولی مهریه به جهتی از جهات مانند نامشروع بودن یا مالیت نداشتن، باطل اعلام گردد، یعنی شرایط لازم برای صحت مهریه موجود نباشد، مانند مهریه قرار دادن آلات و ادوات قمار، مشروبات الکلی یا در حالی که نزدیکی بین زن و مرد رخ داده باشد، در این صورت زوجه مستحق مهرالمثل است.

برخی از احکام فقهی مربوط به مهر المثل عبارتند از:

اگر ولی قهری دختر بچه، مهریه یا همان مهرالمسمی او را خیلی کمتر از مهر المثل قرار داده باشد و یا ولی قهری پسر بچه، مهریه همسر او را بیشتر از مهر المثل قرار دهد، برخی از فقها قراردادن چنین مهریه‌ای را باطل اعلام می نمایند و معتقدند مهر المثل باید جایگزین آن گردد.
بر اساس نظر بسیاری از فقهی، مهر المثل مربوط به عقد دائم است و در عقد منقطع یا موقت مهر المثل راه ندارد.

احکام حقوقی در خصوص مهرالمثل

مطابق با ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی در صورتی که در ازدواج دائم، مهریه تعیین نگردد یا عدم مهریه شرط شود، عقد صحیح است، ولی باید تکلیف مهریه مشخص شود. اگر هنوز رابطه زناشویی رخ نداده باشد زن و مرد می‌توانند درباره میزان آن توافق کنند، اما اگر قبل از توافق آمیزش صورت گرفته باشد، زن مستحق مهر المثل خواهد بود.
همچنین مطابق با ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی اگر تعیین مهریه به زوجه واگذار گردد، او نمی‌تواند بیش از میزان مهر المثل معین نماید.

سپری نمودن هر یک از مراحل رسیدگی به اختلافات در زمینه خانوادگی و مسائل مربوط به تعیین مهر و مهرالمثل، دشواری های خاص خود را دارد، که نیازمند دانش و تخصص لازم و کافی در این زمینه است. جهت تسریع در روند رسیدگی به دعوای فوق، حتما با مشاوران و وکلای حقوقی حق گرا مشورت نموده در وقت و هزینه های خود صرفه جویی نمایید.

مجموعه دفتر وکالت حق گرا

پیشنهاد می گردد در صورتی که با پرونده خانوادگی دارید که در آن تعیین مهریه و از جمله مهرالمثل مورد مناقشه می باشد با مراجعه به یکی از نزدیکترین  دفتر وکالت حقوقی حق گرا در شمال ، دفتر وکالت شرق و یا دفتر وکالت حقوقی شعبه غرب  تهران ، دفتر مرکز شهر حق گرا  ، پیگیری موضوع را به وکلای با تجربه ما بسپارید.

بر اساس قوانین جدید امکان گرفتن وکیل طلاق توافقی برای شهروندان سایر شهر ها از تهران نیز مقدور گردیده لذا شهروندان سایر شهر ها نیز می توانند با تماس با دفتر وکلای حق گرا کار وکالت طلاق توافقی خویش را به این دفتر بسپارند . وکلای حق گرا در کمترین زمان یعنی حدود ۱۰ روز بدون نیاز به حضور زوجین در دادگاه و سایر مراکز ، پرونده را به نتیجه خواهند رساند.

—–