شرایط عزل وکیل

عزل وکیل توسط موکل

یکی از جنبه‌های عزل وکیل، عزل وی از سوی موکل است. سایت حق گرا با نگاهی به این موضوع تبیین کرده است که عزل نمودن وکیل توسط موکل یعنی چه، شرایط، مدارک، هزینه‌ها و آثار این اقدام، من جمله استرداد حق الوکاله چگونه و به چه طریقی صورت می‌گیرد.

از آنجا که  «وکالت، یکی از عقود پیش بینی شده در قانون مدنی بوده که مانند سایر عقود، تحت شرایط خاصی، به پایان رسیده و منحل می‌گردد. یکی از راه‌های پایان دادن به این عقد، عزل وکیل توسط موکل است. به همین دلیل، ممکن است این سوال مطرح گردد که عزل وکیل توسط موکل یعنی چه؟ در ادامه، به این سوال پاسخ خواهیم داد، اما پیش از آن، به تعریف مختصری از عقد وکالت پرداخته و خواهیم گفت که این قرارداد، به چه روش‌هایی پایان می‌پذیرد.»

«منظور از عزل وکیل توسط موکل، این است که موکل، وکیل را از انجام موضوع وکالت، برکنار کرده و به صورت یک طرفه، این عقد را فسخ کند. عزل وکیل، می‌تواند به صورت صریح انجام گرفته؛ مانند این‌که موکل، ضمن یک لایحه، به وکیل پایه یک دادگستری که وکالت وی را در یک دعوا بر عهده داشته، اطلاع دهد که وی را عزل کرده و یا اینکه، به صورت ضمنی انجام گیرد؛ به عنوان مثال، اگر موکل، برای فروش یک مال به وکیل وکالت داده ولی خود، برای فروش اقدام کند، این اقدام، به معنی عزل ضمنی وکیل خواهد بود.»

توجه به ماده ۶۷۹

در ارتباط با عزل نمودن وکیل ماده قانونی ۶۷۹ اشاره می‌کند و در این باره تشریح می‌کند:

«ماده ۶۷۹ ق.م. اشعار می‌دارد: موکل می‌تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند مگر این‌که وکالت وکیل یا عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد. لیکن ماده مرقوم بیان ننموده که موکل به چه نحوی می‌تواند وکیل خود را عزل نماید. شاید ابتدا به نظر برسد که چون وکالت از عقود اذنی است و عقدی است جایز، ماهیت این عقد اقتضا می‌کند که موکل به هر نحو و شکل و به هر طریقی که بخواهد می‌تواند وکیل خود را عزل نماید.»

بیشتر بدانیم : نحوه فسخ وکالت بلاعزل

دفتر وکالت در تهران

عزل در وکالت قضایی

لازم به ذکر است که اگرچه، عزل نمودن وکیل توسط موکل، هم در وکالت مدنی (وکالت در دفاتر اسناد رسمی) و هم در وکالت قضایی(وکالت در دادگاه‌ها وکیل دادگستری) مطرح بوده، اما، آن‌چه در این مقاله، مورد نظر ما بوده و قصد صحبت در مورد آن را داریم، وکالت قضایی است.

«اولین اثر از آثار عزل وکیل، چه از طریق اظهار شفاهی یا ابلاغ اظهارنامه، انجام گرفته و چه از طریق سامانه ثنا، انحلال عقد وکالت و پایان یافتن آن می‌باشد. در نتیجه، از آنجا که نیابت وکیل از بین رفته، وی دیگر، حقی برای انجام موضوع وکالت و ادامه آن نخواهد داشت.»

«مطابق ماده ۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تا زمانی که خبر عزل وکیل، به اطلاع وی نرسیده، اقدامات او در حدود وکالت تفویضی، موثر در حق موکل می‌باشد. بنابراین، اگر به عنوان مثال، وکیل، قبل از اطلاع از عزل، دادخواست تجدیدنظر را ثبت کند، این اقدام، دارای آثار قانونی خود است.»

«بر اساس ماه ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، موکل باید زمانی برای عزل وکیل دادگستری اقدام کرده که این اقدام، موجب تجدید جلسه دادرسی نشود. بنابراین، دادگاه، اجازه تجدید وقت رسیدگی را به علت برکنار کردن وکیل، صادر نخواهد کرد.»

شرایط عزل وکیل

• از آنجا که عزل وکیل توسط موکل، یک عمل حقوقی و ایقاع می باشد، لازم است تا موکل، برای انجام آن، دارای قصد و رضا بوده و از اهلیت لازم، یعنی عقل و بلوغ، برخوردار باشد، همچنین، از دیگر موارد اهلیت، رشد موکل (عدم سفاهت) است، در شرایطی که موضوع وکالت، یک امر مالی می باشد.
• مطابق ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی مدنی، موکل پس از عزل وکیل، باید این امر را به وکیل خود و همچنین، دادگاه اطلاع دهد که البته، این اقدام موکل، یعنی، عزل کردن وکیل، مانعی برای ادامه دادرسی نبوده و اصولا، باعث تجدید جلسه نمی گردد.
• همچنین، به موجب ماده ۳۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری: «… استعفای وکیل تعیینی یا عزل وکیل پس از تشکیل جلسه رسیدگی، پذیرفته نمی شود. » بنابراین، در دادگاه کیفری و در اعطای وکالت برای یک دعوای جزایی، موکل، صرفا تا قبل از تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه، حق عزل وکیل را از طریق سامانه ثنا یا روش های دیگر خواهد داشت.
• اگرچه، در صورتی که وکالت وکیل از نوع بلاعزل باشد، موکل، حق  عزل نمودن وکیل را نخواهد داشت، اما، از آنجا که وکالت قضایی، به شکل بلاعزل، امکان پذیر نبوده، لذا، این شرط نیز در مورد عزل وکیل قضایی توسط موکل، مطرح نشده و موکل، هر زمان بخواهد، البته با رعایت محدودیت های فوق، می تواند وکیل خود را عزل کند.

اعلام عزل وکیل از طرق قانونی

عزل وکیل توسط موکل، چه از طریق اظهارنامه و اظهار شفاهی و چه از طریق سامانه ثنا، موجب اسقاط حق الوکاله وکیل، اعم از وکیل پایه یک دادگستری و کارآموز وکالت، نشده و حق الوکاله، تحت شرایطی، قابل دریافت خواهد بود.

در گذشته، ثبت لایحه عزل وکیل، به روش خودکاربری و از طریق آدرس remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx، بدون مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک نیز برای متقاضیان، امکان پذیر بوده که در حال حاضر، این سایت، غیر فعال شده و متقاضیان، صرفا می‌توانند از طریق دفاتر خدمات قضایی، اقدام نمایند.

استرداد حق الوکاله هنگام عزل وکیل

گاهی، برخی از موکلان، با مشاهده انجام روند کار و به نتیجه نسبی رسیدن آن و با انگیزه فرار از پرداخت حق الوکاله، اقدام به عزل وکیل خود در پرونده می‌کنند. البته، در برخی مواقع نیز برکنار کردن وکیل، به دلیل نارضایتی موکل، از اقدامات وکیل، انجام می‌گیرد.

توجه به دو نکاتی در این‌باره شمرده شده است، اول آن‌که، در صورت عزل نمودن وکیل توسط موکل و در صورتی که در قرارداد وکالت، شرط خاصی در این رابطه، در نظر گرفته نشده باشد، وکیل به تناسب اقدامات انجام گرفته، مستحق حق الوکاله بوده و لذا، تا این میزان از حق الوکاله، قابل استرداد توسط موکل نیست.

ضمن اینکه به طور معمول، در قراردادهای حق الوکاله، این شرط درج می‌گردد که در صورتی که پس از ثبت دادخواست یا شکواییه، موکل، بدون عذر موجه، وکیل را عزل کند، وکیل، استحقاق حق الوکاله آن مرحله را به طور کامل خواهد داشت. در نتیجه، با درج و امضای این شرط در قرارداد وکالت، حق الوکاله تا میزان شرط شده، قابل استرداد نمی‌باشد.»

نحوه اطلاع به وکیل عزل شده

اطلاع از نحوه عزل وکیل برای اشخاص حقیقی که در امر وکالت با وکیل سروکاری پیدا می‌کنند نیز گاه ضروری خواهد بود.

در بند ۴۸۷ از مجموعه بخشنامه‌های ثبتی نیز آمده: هنگام عزل وکیل مربوط به وکالت نامه‌های قابل عزل، حضور موکل در دفترخانه ضروری است. بنابراین عزل وکیل با تلگرام و نظایر آن بی‌مورد است. در صورتی که عزل وکیل ضمن عقد لازم از موکل سلب شده است با تلگرام نمی‌توان تغییری در سند وکالت صورت داد و وکالت تابع ماده ۶۷۹ ق.م. است. اصولاً ضم امین در وکالت بی‌مورد بوده و خلاف مقررات محسوب می‌شود.

ماده ۴۳ و پرهیز از تجدید جلسه

«از دیگر مواردی که در عزل نمودن وکیل باید بدان توجه کرد شرط ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی است. در این ماده چنین آمده که عزل وکیل باید در زمانی صورت پذیرد که موجب تجدید جلسه نشود در غیر این صورت جلسه رسیدگی به این دلیل تجدید نمی‌شود.»

وضعیت وکیل پس از فوت موکل

بر اساس منابعی که نام برده شد، به وضعیت وکیل پس از فوت موکل اشاره شده و این پرسش مطرح شده است که آیا معاملات و اسنادی که وکیل پس از فوت موکل به عذر عدم اطلاع انجام و تنظیم نموده نافذ و مشروع می‌باشد یا خیر و در صورت اخیر حدود اختیار و مسئولیت او در قبال ورثه و اشخاص طرف معامله چیست؟

در پاسخ به این نکته اشاره شده است که: «به موجب ماده ۶۷۸ قانون مئنی به موت موکل وکالت مرتفع می‌گردد و چون بعد از فوت موکل دارائیش به ورثه منتقل می‌شود تصرفاتی که وکیل در این زمان به عمل آورد نسبت به مال غیر بوده و فضولی شناخته می‌شود هر چند وکیل اطلاع از فوت موکل نداشته باشد بنابرین میزان مسئولیت وکیل در این مورد مانند مسئولیت معامل فضولی و در حدود ماده یک قانون مسئولیت مدنی ضامن است و حکم ماده ۶۸۰ قانون مدنی با مورد حاضر قابل قیاس نیست.»

بیشتر بدانیم : حدود اختیارات وکیل

عزل وکیل هنگام وجود چند وکیل

امکان اعطا وکالت به چند نفر به طور همزمان است. در این صورت با توجه به مفاد عقد وکالت هر یک از وکلا ممکن است به تنهایی اجازه اقدام داشته باشد و یا این‌که لزوما عمل همگی با هم برای انجام موضوع وکالت لازم باشد.

این منبع همچنین حالتی نیز متصور است که در آن چند شخص در طول یکدیگر وکیل واقع شوند یا به عبارت دیگر چنان‌چه وصف یا شرط خاصی که در عقد تصریح شده باشد از وکیل اول سلب شود وکیل دوم جایگزین وی شود، که برای تعیین هریک از موارد باید به قرارداد موجود توجه شود.

این منبع به این ترتیب به تشریح موضوع می‌پردازد که: «در این حالت اگر هر یک از وکلا به تنهایی صلاحیت اقدام داشته باشند، هرکدام که موضوع وکالت را انجام دهد برای موکل لازم است.» و توضیح می‌دهد که: «گفته شد که وکیل تنها دارنده اختیاراتی است که به وی اعطا شده باشد، از جمله این اختیارات می‌‌تواند انتقال موضوع وکالت از طریق انعقاد عقد وکالت دوم باشد، البته اگر این اختیار در قرارداد اولیه به وی اعطا شده باشد.

در این صورت قرارداد واقع شده نافذ و وکیل قرارداد اول موکل قرارداد دوم خواهد بود و وکیل قرارداد دوم موضوع عقد را برای وی انجام داده است اما اگر این اختیار به وکیل اول اعطا نشده باشد و وی خلاف صلاحیت خود اقدام نماید، وکیل اول و دوم هر دو در برابر موکل اصلی مسئول خواهند بود

اثرات عزل وکیل

اثراتی که عزل وکیل به همراه می­‌آورد در وکالت مدنی و وکالت دادگستری با هم تفاوت­‌هایی دارند. برای مثال در عزل نمودن وکیل دادگستری علاوه بر خود وکیل باید به اطلاع دادگاه مربوطه نیز رسانده شود و تا زمانی که وکیل از عزل خود اطلاع نداشته باشد اعمال وی نسبت به موکل موثر هست.

همچنین دادگاه ابلاغ­‌های لازم را خطاب به وکیل ارسال می­‌نماید، در وکالت مدنی نیز تا زمانی­ که وکیل از عزل خود مطلع نباشد اثر اعمال وی به موکل تحمیل می‌شود لیکن دیگر مرجع ثالثی وجود ندارد که اطلاع دادن به آن لازم باشد.

.»

پرداخت حق ­الزحمه وکیل عزل شده

اگر در قرارداد وکالت تکلیف این موضوع مشخص نشده باشد، وکیل عزل شده به نسبت اعمالی که تا زمان عزل انجام داده مستحق عوض خواهد بود. در وکالتنامه­‌های دادگستری معمولا نحوه حل و فصل این موضوع بیان می­‌شود.

در وکالت­نامه‌­های عادی نیز اگر طرفین بر این موضوع توافق نکنند مرجع صالح با ارجاع امر به کارشناسی تکلیف موضوع را روشن خواهد کرد. برای همین هم در مشاوره حقوقی آنلاین و حضوری به شما می‌گویند جای نگرانی نیست.

علاوه بر حق ­الوکاله موکل باید هزینه و مخارجی که وکیل برای انجام موضوع قرارداد متحمل شده را نیز به وی پرداخت نماید، البته که این مورد در صورت توافق طرفین می­‌تواند بر عهده وکیل باشد اما اگر چنین توافقی در قرارداد فی­‌مابین وجود نداشته باشد، پرداخت هزینه­‌ها بر عهده موکل خواهد بود.

بیشتر بدانیم :نمونه انواع دادخواست ها و فرم شکایات

نمونه لایحه استعفای وکیل

ریاست محترم شعبه……. دادگاه عمومی حقوقی شهرستان…..

با سلام وعرض ادب

احتراما به وکالت از آقای……. در خصوص پرونده کلاسه ۹۸۰۴۰۸ مطروح دران شعبه به استحضار می رساند: با توجه به حق اعطایی مواد موجب ماده ۳۹ و ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی و همچنین ماده در ماده ۶۷۸ قانون مدنی،استعفای خود را از پرونده فوق اعلام میدارم ،خواهشمند است دستورات لازم را مبذول فرمایید.

با تجدید احترام

نمونه لایحه عزل وکیل از جانب موکل

ریاست محترم شعبه….دادگاه کیفری دو شهرستان……

احتراما به استحضار می رساند اینجانب ……شاکی در پرونده کلاسه ….. مطروح در آن شعبه با توجه به تجویز ماده ۶۷۸ قانون مدنی مراتب عزل وکیل خود آقای …..را اعلام می دارم. لذا خواهشمند است دستور فرمایید از این تاریخ به بعد تمامی اوراق قضایی به حساب کاربری سامانه ثنا اینجانب ابلاغ گردد. با تجدید احترام.

روشهای عزل وکیل

عزل وکیل از طریق سامانه ثنا

سامانه ثنا، یکی از سامانه‌های مهم و پیشرفته‌ای است که توسط قوه قضاییه راه‌اندازی شده است و به منظور ایجاد تسهیلات و بهبود فرآیندهای قضایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سامانه با ارائه امکاناتی برای ثبت شکایات و مراحل مختلف دادگاه‌ها، در جهت افزایش شفافیت و دسترسی آسان‌تر به اطلاعات حقوقی فعالیت می‌کند.

با این حال، اگرچه بخش نحوه عزل وکیل به سامانه ثنا اضافه شده است، اما تاکنون امکان ثبت آن در این سامانه وجود ندارد. بنابراین، موکلان برای عزل وکیل خود نمی‌توانند از این سامانه استفاده کنند و تنها راه باقی‌مانده برای ثبت درخواست عزل وکیل، مراجعه به دفاتر قضایی است.

دفاتر قضایی

استفاده از دفاتر قضایی برای ثبت درخواست عزل وکیل، از یک سو نیازمند حضور و مراجعه موکل به دفتر قضایی است و از سوی دیگر ممکن است زمان‌بر باشد. اما تا زمانی که امکان ثبت عزل وکیل در سامانه ثنا فراهم نشده است، این روش تنها راه قابل دسترس برای موکلان است.

همچنین در خصوص هزینه عزل وکیل در دفاتر قضایی، اطلاعاتی که ارائه شده، نشان می‌دهد که این مبلغ بسیار کم و در حدود ۳۴ هزار تومان است. این هزینه می‌تواند نسبت به هزینه‌های دیگر مرتبط با پرونده، مانند حق الوکاله یا هزینه‌های دادگاهی، بسیار کمتر باشد. این امر می‌تواند به عنوان یک امتیاز برای موکلان در نظر گرفته شود، زیرا این هزینه کمترین هزینه ممکن برای انجام فرآیند عزل وکیل است.

عزل وکیل در مرحله تجدید نظر

عزل وکیل در مرحله رسیدگی اولیه دادگاه ممکن نیست، زیرا این مرحله معمولاً به دلیل ادامه فرآیند قضایی و ادامه پرونده برای بررسی موارد حقوقی از طرف دادگاه است. اما، در مرحله تجدید نظر یا مرحله‌های بعدی، مانند جلسات تجدید نظر یا مراجعه به دیوان عالی کشور، موکل می‌تواند اقدام به عزل وکیل خود کند. در این مراحل، اطلاع دادن به وکیل درباره تصمیم به عزل وکیل، از جمله اقدامات مهم است.

این اطلاع‌رسانی به وکیل کمک می‌کند تا از تغییرات در پرونده و وضعیت موکل آگاه شود و به موقع برنامه‌ریزی کند.
همچنین مرحله تجدید نظر اغلب فرصتی برای بازنگری و ارائه دفاع دوباره در مورد موارد حقوقی است. در این مرحله، موکل می‌تواند تصمیم به تغییر وکیل خود بگیرد و وکیل دومی را اختیار کند، به ویژه اگر احساس کند که نیاز به رویکرد جدیدی در پرونده دارد یا از عملکرد وکیل فعلی خود راضی نیست.