دعوای جلب و ورود ثالث
دعوی جلب ثالث و ورود ثالث
طرح دعوی جلب و ورود ثالث امروزه به یکی از مسائل قانونی مورد اهیمت تبدیل شده است. طرح دعاوی معمولا به وجود دو طرف یعنی؛ خواهان و خوانده وابسته است. حضور افراد دیگر از جمله وکیل، وصی، قیم، ورثه یا قائم‌مقام نیز وابسته به حضور خواهان و خوانده می باشد. در صورتی که غیر از خواهان و خوانده، شخص دیگری در دعوا ذی نفع قرار بگیرد، ورود او به دعوا باید با عنوان ثالث باشد. به عنوان مثال، به شما خبر می دهند که دو نفر بر سر مغازه ای که سال هاست در مالکیت شماست، مخاصمه می کنند. در این شرایط، جهت ورود شما به دعوی، قوانین کیفری و حقوقی راه کاری با عنوان ورود ثالث پیشنهاد می کنند.
طرح دعوی جلب و ورود ثالث، مقررات خاص خود را دارد. مفهوم 《ثالث 》در سه مورد《 ورود ثالث》، 《جلب ثالث 》و 《اعتراض ثالث》 صدق می کند. اما مقررات و تشریفات این سه مورد باهم متفاوت است که شرح هر مورد در ادامه بیان خواهد شد.
هر دعوایی دو طرف دارد، خواهان و خوانده اصلی دعوا؛ شاید کسانی هم مانند وکیل، وصی، قیم، ورثه یا قائم‌مقام هم در دعوا نقش داشته باشند اما آنها هم در واقع به تبع همان خواهان و خوانده اصلی وارد دعوا می‌شوند. اگر غیر از خواهان و خوانده اصلی (وابستگان آنها)، شخص دیگری هم در دعوا ذی‌نفع باشد، باید با عنوان «ثالث» وارد دعوا شود؛ ورود ثالث یا جلب ثالث دارای مقررات خاصی خواهد بود.
مفهوم «ثالث» هم در مورد ورود و جلب شخص ثالث و هم در مورد اعتراض ثالث صدق می‌کند. هرچند که موارد و تشریفات طرح این سه نوع از دعوا با یکدیگر متفاوت است. طبق ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، شخص ثالثی که خود را در دعوای در حال رسیدگی ذی‌نفع می‌داند، می‌تواند با تقدیم دادخواست در این دعوا وارد شود.. همچنین طبق ماده ۴۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که هر نوع رأیی در حقوق شخص ثالث خلل وارد آورد، ثالث می‌تواند نسبت به رأی صادره اعتراض کند که این اقدام اصطلاحاً اعتراض شخص ثالث نامیده میشود.
ورود ثالث نیز در زمان رسیدگی شعبه بدوی دیوان عدالت اداری پیش‌بینی شده است. بدین معنا که ثالثی که برای خود مستقلاً حقی قایل است یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی‌نفع می‌داند، می‌تواند با تقدیم دادخواست و قبل از صدور رأی در دادرسی وارد شود. این عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی افزود: هرچند ماده ۵۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری صریحاً پیش‌بینی نکرده، اما با توجه به ملاک ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، هر گاه درر شعبه دیوان رأی صادر شده باشد، امکان ورود ثالث منتفی است. زیرا دعوایی وجود ندارد که بتوان در آن وارد شد.
البته اگر از شعبه دیوان (اعم از بدوی یا تجدیدنظر) رأیی صادر شود که در حقوق شخص ثالث خللی وارد آورد، ثالث می‌تواند ظرف دو ماه از تاریخ اطلاع از حکم نسبت به آن اعتراض کند. بر اساس ماده ۵۷ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض شخص ثالث، شعبه‌ای است که به پرونده رسیدگی و نسبت به آن رأی صادر کرده است. وی همچنین عنوان کرد: بر اساس مواد ۳۴ و ۷۳ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، دستور موقت از شعبه بدوی دیوان عدالت اداری یا شعبه تجدیدنظر دیوان ممکن است صادر شود. شعبه رسیدگی‌کننده در صورت احراز ضرورت و فوریت موضوع، بر حسب مورد، دستور موقت مبنی بر توقف اجرای اقدامات، تصمیمات و آرای مزبور یا انجام وظیفه،، صادر می‌کند که این مورد نیز در ماده ۳۵۵ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری آمده است.
تعاریف لازم در جلب و ورود ثالث
ورود ثالث
ورود ثالث به این معنی است که شخص ثالث به طور مستقل در یک دعوا، ادعای حق مستقلی برای خود دارد. این شخص ممکن است در ذی حق شدن یکی از طرفین دعوا خود را ذی نفع بداند. تقدیم دادخواست و رعایت شرایط و مندرجات آن جهت ورود ثالث الزامی می باشد.
جلب ثالث
جلب ثالث عبارت است از این که هریک از افراد دعوای اصلی، شخص ثالث را که ممکن است شخصی حقیقی یا حقوقی باشد، به دادرسی جلب نمایند. این شخص خوانده نامیده می شود که امید می رود در برابر خواهان اصلی محکوم شود. به عنوان مثال، در جلب شخص ثالث، هر یک از اصحاب دعوای اصلی، شخص ثالثی را که امکان دارد شخص حقیقی یا حقوقی باشد به دادرسی جلب می‌کنند، بدین معنا که وی را خوانده قرار می‌دهند، با این امید که مستقلاً در برابر خواهان اصلی محکوم شود یا از دعوای احتمالی وی در آینده پیشگیری شود.
اعتراض ثالث
با استناد به مواد ۴۱۷ و ۴۱۸ قانون مدنی، ورود ثالث و اعتراض او به رای صادر شده زمانی امکان پذیر خواهد بود که رای صادره در حقوق وی خللی وارد سازد. نکته ای که در این جا مطرح می شود، هزینه ی ورود و جلب ثالث می باشد. نظر به اینکه درخواست دعوای ورود و جلب شخص ثالث تابع دعوای اصلی می باشد، لذا هزینه ی دادرسی آن نیز اصولاً تابع دعوای اصلی است.
وارد ثالث، خواهان پرونده است.
این وکیل پایه یک دادگستریِ همچنین در خصوص معنا و مفهوم اصطلاحات ورود ثالث و جلب ثالث بیان کرد: ورود ثالث یعنی حالتی که ثالث به طور مستقل در یک دعوای در جریان، مدعی حق مستقلی برای خویش بوده یا خود را در ذی‌حق شدن یکی از طرفین، ذی‌نفع می داند. این شخص باید با تقدیم دادخواست در چنین دعوایی وارد شود. وی افزود: بنابراین وارد ثالث، مدعی (خواهان) محسوب میشود و در دعوای تمام عیاری که وی طرح می‌کند، باید تمامی شرایط و مندرجات الزامی دادخواست که ازز جمله در مواد ۵۱ الی ۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است، رعایت شود.
در جلب شخص ثالث، هر یک از اصحاب دعوای اصلی، شخص ثالثی را که امکان دارد شخص حقیقی یا حقوقی باشد به دادرسی جلب می‌کنند، بدین معنا که وی را خوانده قرار می‌دهند، با این امید که مستقلاً در برابر خواهان اصلی محکوم شود یا از دعوای احتمالی وی در آینده پیشگیری شود. وی با ذکر مثالی در این زمینه عنوان کرد: به عنوان مثال، در مورد ملکی که موضوع نقل و انتقال‌های متعدد با سند عادی قرار گرفته، بهتر است برای پیشگیری از مشکلات بعدی، همه خریداران وو فروشندگان، خوانده قرار گیرند و اگر در جریان دادرسی مشخص شود که شخصی مبایعه‌نامه داشته است، وی نیز برای پیشگیری از مشکلات احتمالی بعدی باید به دادرسی جلب شود.
مهلت این اقدام، برای شاکی حداکثر ۳۰ روز پس از ثبت دادخواست اصلی و برای طرف مقابل، ضمن پاسخ کتبی به دادخواست شاکی است. در صورتی که مهلت فوق رعایت شود، شعبه دیوان تصویری از دادخواست، لوایح و مستندات طرفین را برای شخص ثالث ارسال می‌کند این موضوع در ماده ۵۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری پیش‌بینی شده است. وی ادامه داد: بدین معنا که اگر متقاضی جلب، شاکی باشد باید نسخه‌ای از دادخواست خود و پیوست‌های آن و اگر طرف شکایت باشد، باید ضمن دادخواست جلب ثالث، نسخه‌ای از دفاعیات و مدارک خود را به شعبه رسیدگی‌کننده تسلیم کند تا برای مجلوب ثالث ارسال شود.
طبق ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، ثالث می‌تواند تا زمانی که دادرسی در جریان رسیدگی قرار دارد، چه در مرحله بدوی یا در مقطع تجدیدنظر با تقدیم دادخواست وارد دادرسی شود. به نظر می‌رسد که ورود شخص ثالث در مرحله واخواهی نیز امکان دارد. زیرا قانون آیین دادرسی مدنی، این امر را ممنوع نکرده و به قرینه ماده ۱۳۶ این قانون امکان‌پذیر است. به گفته وی، در صورتی که ختم دادرسی اعلام شده یعنی پرونده آماده صدور رأی قاطع باشد، امکان ورود شخص ثالث در آن مرحله یا مقطع از رسیدگی وجود نخواهد داشت. اگر در دادگاه تجدیدنظر ختم دادرسی اعلام شده باشد، عملاً امکان ورود ثالث در آن دعوا منتفی میشود. در این فرض، ثالثث باید منتظر رأی بماند و تنها در حالتی که رای صادره در حقوق وی خللی وارد سازد، می‌تواند اعتراض کند. (مواد ۴۱۷ و ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی) این عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به اینکه هزینه دادرسی ورود و جلبب ثالث چقدر است، اظهار کرد: با توجه به اینکه خواسته دعوای ورود و جلب شخص ثالث از دعوای اصلی تبعیت می‌کند، بنابراین هزینه دادرسی آن نیز اصولاً تابع دعوای اصلی است.
موارد جلب ثالث
وی در مورد شرایط جلب ثالث گفت: طبق ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان یا خوانده‌ای که قصد جلب شخص ثالث را دارد، باید دلایلی ارائه کند مبنی بر اینکه ثالث به نحوی به این دعوا مربوط است و می‌توان وی را خوانده قرار داد. البته به نظر می‌رسد که دادگاه وارد ماهیت ادعای شخص نمی‌شود و بررسی اینکه آیا واقعاً می‌توان مجلوب ثالث را محکوم کرد یا خیر، نیازمند رسیدگی در ماهیت و برگزاری حداقل یک جلسه دادرسی است. به موجب ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلا حقی قایل باشد یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی‌نفع بداند، می‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا شود، چه رسیدگی در مرحله بدوی یا تجدیدنظر باشد.
همچنین بر اساس ماده ۱۳۵ همان قانون، هر یک از اصحاب دعوا که جلب شخص ثالثی را لازم بداند، می‌تواند تا پایان جلسه نخست دادرسی، جهات و دلایل خود را اظهار کرده و ظرف ۳ روز پس از جلسه با تقدیم دادخواست از دادگاه درخواست جلب او را مطرح کند. در این میان تفاوتی وجود ندارد که دعوا در مرحله نخستین یا تجدیدنظر باشد.
جلب شخص ثالث به دادرسی در شعبه بدوی دیوان عدالت اداری امکان پذیر است. زمان این اقدام برای شاکی ۳۰ روز بعد از ثبت دادخواست می باشد.اگر شرایط فوق در طرح دعوی رعایت شود، شعبه دیوان تصویری از دادخواست، لوایح و مستندات را به شخص ثالث ارسال خواهد نمود. طرح دعوى جلب ثالث، نوعاً یک اقدام دفاعى محسوب می گردد که به منظور انتقال کانون توجه دعوى به شخص ثالث و رهایی از محکومیت انجام میشود.
موارد ورود ثالث
ثالث می تواند در جریان رسیدگی به دادرسی و یا در مرحله بدوی و مقطع تجدید نظر با ارائه ی دادخواست به دادرسی ورود پیدا کند. همچنین امکان ورود ثالث در مرحله ی دادخواهی نیز وجود دارد، زیرا آیین دادرسی مدنی با استناد به ماده ۱۳۶ این امر را ممنوع نکرده است. اما هنگامی که ختم دادرسی اعلام شده و زمان اعلام رای قطعی فرابرسد، دیگر امکان ورود شخص ثالث وجود نخواهد داشت.
جلوگیری از آرای منافی با منافع ثالث
در هر حال دعوای ورود ثالث با این انگیزه مطرح میشود. که خواهان وارد ثالث، از صدور حکمی که به نحوی به حقوق او خلل وارد می‌کند جلوگیری نماید. اگرچه بطورکلی در صورتی که فردی از صدور رأیی در محکمه متضرر شود. می‌تواند از طریق اعتراض ثالث به دفاع از حق و حقوق خود بپردازد. اما افراد جامعه بیشتر سعی می‌کنند که از صدور چنین آرائی جلوگیری نمایند تا اینکه بعد از صدور رأی نسبت به اعتراض به آن اقدام کنند.
نکاتی پیرامون جلب و ورود ثالث
کارکرد دعوی جلب ثالث چیست؟
این دعوی از آنجا که از سوی خوانده و جهت جلب ثالث در پاسخگویی به دعوای اصلی انجام می شود، کارکرد آن همانند عدم توجه دعوی اصلی است.
لازم به ذکراست زمانی که دعوی در ظاهر امر توجه به خوانده دارد، اما خوانده مدعی است که ثالث باید پاسخگو باشد، رسیدگی به این ادعا ملازمه با ورود در ماهیت دارد. در این شرایط ایراد عدم توجه دعوی عاجز است و باید از دعوی جلب ثالث کمک بگیریم.
زمان دعوی جلب ثالث چه وقت است؟
دعوى جلب ثالث در هر یک از مراحل بدوى، واخواهى و تجدید نظر خواهى قابل طرح است. زمان طرح آن براى کسى که در جلسه اول دادرسى دلایل خود را اظهار کرده است، تا سه روز پس از جلسه است.
ارائه دادخواست جلب و واخواهی چگونه است؟
در صورتی که ارائه ی دادخواست جلب و واخواهی به صورت غیابى باشد و بخواهد شخص ثالثى را جلب کند، باید دادخواست جلب را با دادخواست واخواهى در قالب دو دادخواست مستقل به دادگاه ارائه نموده و ناچار به پرداخت دو هزینه ی دادرسی است.
زمان دادخواست تجدید نظر خواهی چه وقت است؟
زمان در خواست تجدید نظر، بر خلاف واخواهی محدود به زمان تقدیم دادخواست تجدید نظر خواهى نیست. تجدید نظر خواه، این امکان را دارد که دادخواست خود را به دادگاه تجدید نظر نیز تسلیم نماید.
دادخواست دعوی جلب ثالث چگونه است؟
دعوى جلب ثالث همراه با تقدیم دادخواست است. شرایط این دادخواست مشابه دادخواست بدوی و باهمان شرایط می باشد. بنابراین هزینه این دادخواست نیز مشابه دادخواست بدوی می باشد. اما در صورتی که جلب ثالث برای پاسخگویی به بخشی از دعوی باشد هزینه ی دادخواست تابع همان بخش خواهد بود.
حقوق شخص ثالث چه می باشد؟
با توجه به این که شخص ثالث در زمان جلب شدن به دعوا، خوانده محسوب می شود، از تمامی حقوق و تکالیف خوانده برخوردار است. ازین رو خود می تواند شخص ثالث دیگری را به دعوا جلب نماید.
رد دعوی جلب ثالث چگونه است؟
شرایط رد دعوی جلب ثالث به این صورت است که فقط همراه با اصل دعوی قابل تجدید نظر است. درصورت نقض قرار، رسیدگی همراه با اصل دعوی، با دادگاه تجدید نظر است. در صورتی که دعوی از جانب خواندگان به صورت غیرقابل استماع مطرح شود، دعوی محکوم به رد است. با طرح دعوى جلب ثالث به طرفیت کسى که باید طرف دعوى واقع میشد اما نشده است، نمیتوان ایراد دعوى را بر طرف نمود.
محکومیت مجلوب ثالث به چه طریقی است؟
درصورتی که، دادگاه دعوی را وارد تشخیص دهد، پس از رسیدگى به دعوى جلب ثالث، اقدام به صدور حکم به محکومیت مجلوب ثالث در برابر خواهان اصلى و رد دعوى به طرفیت خوانده اصلى مینماید. درغیراینصورت برای دعوی جلب ثالث هیچ فایده عقلانی نمی توان متصور بود.
موارد امکان ابطال دادخواست ورود ثالث
دادخواست ورود شخص ثالث از حیث شرایط لازم و مندرجات الزامی مانند دادخواست اصلی بین خواهان و خوانده است، تصریح کرد: بنابراین اگر وارد ثالث وظیفه‌ای بر عهده داشته و آن وظیفه را انجام ندهد و بدون انجام آن وظیفه امکان رسیدگی در ماهیت دعوای وی نباشد، به استناد یکی از مواد ۹۵، ۹۶، ۲۵۶ و ۲۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار ابطال دادخواست وارد ثالث صادر میشود. وی ادامه داد: همچنین اگر شخص ثالث دادخواست، ورود خود را تا نخستین جلسه دادرسی مسترد کند، به استناد بند (الف) ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار ابطال دادخواست وارد ثالث صادر میشود.
ورود ثالث در تصرف عدوانی
هرگاه شخص ثالثی در موضوع رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق در حدود مقررات یادشده خود را ذی‌نفع بداند، تا وقتی که رسیدگی خاتمه نیافته است، چه در مرحله بدوی یا تجدیدنظر باشد، می‌تواند وارد دعوا شود. مرجع مربوط به این امر رسیدگی کرده و حکم مقتضی صادر خواهد کرد. وی خاطرنشان کرد: به نظر نمی‌رسد که قواعد متفاوتی در مقایسه با مواد ۱۳۰ تا ۱۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی، بر ورود شخص ثالث درر دعاوی تصرف حاکم باشد. ماده ۱۶۹ قانون آیین دادرسی مدنی نیز از حیث الفاظ تفاوت چندانی با ماده ۱۳۰ این قانون ندارد.