در دادگاه نفقه چه بگوییم؟

بر اساس قانون و عرف، زن بواسطه عقد نکاح استحقاق دریافت حقوق مختلفی از جمله نفقه را خواهدداشت اما پرداخت نفقه همانند مهریه بی‌چون و چرا نیست. به بیان دیگر زن جهت دریافت آن باید از شوهر خود تمکین کند. اگر شوهر علیرغم تمکین زن نفقه او را پرداخت نکند؛ زن می‌تواند علیه او به دادگاه خانواده شکایت کند و این شکایت به صورت حقوقی و کیفری پیگیری خواهدشد. اینکه در دادگاه نفقه چه سوالاتی پرسیده می شود و زن و مرد باید چه پاسخی به این سوالات بدهند که قاضی پرونده رای را به نفع آنان صادر کند؛ همیشه یکی از پرتکرارترین سوالات است که در این نوشته قصد داریم به آن‌ها پاسخ دهیم.

دفتر وکالت در تهران

سوالات قاضی در دادگاه نفقه

خانم‌ها در دادگاه نفقه زن به دنبال این هستند که نفقه معوقه و زمان حال خود را از شوهر خود مطالبه کنند یا اینکه به واسطه شکایت از همسر خود بتوانند از او جدا شوند. آقایان نیز به دنبال این هستند که عدم تمکین همسر خود را اثبات کنند؛ به این خاطر که در صورت عدم تمکین نفقه به زن تعلق نمی گیرد. آشنایی نسبت به سوالاتی که قاضی در دادگاه می‌پرسد؛ تا حد زیادی بار روانی اشخاص را در جلسات کاهش می دهد.

باتوجه به اهمیت مسئله تمکین در این مبحث، قاضی طبیعتا سوالاتی از هر دو طرف می‌پرسد که در مرحله اول تمکین یا عدم تکمین زن به اثبات برسد. در صورتی که عدم تمکین زن به دادگاه ثابت شود؛ تنها استحقاق زن به نفقه از بین می رود و حکم الزام به تمکین به هیچ وجه اجباری برای زوجه ایجاد نخواهدکرد.

اگر در دادگاه نفقه زن به اقرار خود یا به شهادت شهود به عدم تمکین محکوم شود؛ باز هم می تواند عذر موجه برای عدم تکمین داشته باشد و به قاضی ارائه کند. مواردی همچون بدرفتاری مرد با زن، اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی، آسیب رساندن به جان، مال یا آبروی زن یا وجود حق حبس عذر موجه زن برای عدم تمکین هستند.

مرد در دادگاه نفقه باید ثابت کند که علی رغم محیا کردن منزل مشترک، حسن معاشرت با زن و پرداخت نفقه او زن از تمکین خودداری می کند. در طول جلسه دادگاه مرد نباید با خشونت و بدرفتاری توضیحات خود را ارائه کند. به این خاطر که در این حالت به سو معاشرت با زن محکوم خواهدشد.

دادگاه نفقه چند جلسه است؟

پس از تنظیم دادخواست مطالبه نفقه و ابطال تمبر، ریاست دادگاه خانواده وقت رسیدگی پرونده را مشخص خواهد کرد. خواهان و خوانده به با ارسال احضاریه به جلسه دادرسی دعوت می شوند. هر دو طرف باید در دادگاه حضور پیدا کنند اما اگر خوانده (مرد) حضور پیدا نکند؛ جلسه دادرسی برگزار خواهدشد ولی عدم حضور او و همچنین عدم ارسال لایحه از سوی او طبیعتا به ضرر خودش تمام خواهدشد.

در این جلسه قاضی اظهارات خواهان مبنی بر اثبات زوجیت و عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر را براساس مدارک و شواهد بررسی کرده و در صورتجلسه ثبت خواهدکرد. در نهایت نیز ختم رسیدگی اعلام و صدور رای انجام می شود.

[WD_Button id=3114]

اعتراض به رای نفقه توسط زوج

در صورتی که رای به ضرر زوج یا مرد باشد؛ پس از صدور رای مهلت مشخصی، معمولا ۲۰ روز، فرصت دارد که اعتراض خود را به دادگاه اعلام کند. این اعتراض باید در قالب لایحه به دادگاه ارائه شود. با توجه به تخصصی بودن تنظیم لایحه، بهتر است که از وکیل خانواده مجرب برای این منظور استفاده شود. البته اعتراض مرد در صورتی مثمر ثمر خواهد بود که ادله و مدارک درست و واضحی جهت اثبات عدم تمکین بدون عذر موجه زن در اختیار داشته باشد.

طلاق با رای ترک انفاق

از جمله موارد اندکی که زوجه به واسطه آن می تواند برای طلاق به درخواست زن اقدام کند؛ ترک انفاق مرد یا همان پرداخت نکردن نفقه است. ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی به همین مورد اشاره دارد و با استناد به این ماده قاضی حتی ممکن است با وجود ترک انفاق مرد در کمتر از شش ماه حکم طلاق زن را صادر کند. نکته مهم و قابل توجه این است که زن با جدایی از این طریق حتی می تواند بخش عمده ای از مهریه خود را نیز از مرد مطالبه کند.

البته این حکم در صورتی اجرا خواهد شد که مرد شش ماه متوالی از پرداخت کردن نفقه زن امتناع کند. در این حالت دادگاه به واسطه عسر و حرج زن رای قطعی را صادر می کند.

در دادگاه ترک انقاق چه بگوییم؟

اولین نکته در مورد اینکه بدانیم در دادگاه ترک انفاق چه بگوییم، آن است که در چه صورت عدم پرداخت نفقه جنبه کیفری پیدا می کند؟ و در چه صورت جنبه حقوقی خواهد داشت؟ این نکته بسیار مهمی است که می تواند جریان پرونده را تا حدود زیاد تغییر دهد. باید دانست ما در ارتباط با نفقه با دو حالت مواجه هستیم :

حالت اول تحت عنوان ترک انفاق طرح می شود و جنبه کیفری دارد. در این حالت زوجه با طرح شکایت از زوج به دنبال آن است که بگوید همسرش با ترک انفاق و عدم پرداخت هزینه زندگی، کانون خانواده را متلاشی می کند. قانونگذار به دلیل اهمیتی که برای خانواده قائل است، این وصف از ترک انفاق را جرم دانسته و مرتکب را مستوجب مجازات و کیفر می داند. در این حالت، استنباط آن است که زن خواهان برقراری زندگی است و قصدی برای بر هم خوردن کانون خانواده ندارد. بنابراین عمل شوهر ممکن است این قصد را بر هم زند. از این رو در قانون، برای آن جرم و مجازات در نظر گرفته شده است.

حالت دوم زمانی است که زوجه فقط قصد مطالبه نفقه ایام گذشته را دارد . در این حالت قصد زوجه فقط و فقط مالی است . و چون هدف دریافت وجه است، از این رو قانونگذار آن را واجد جنبه حقوقی دانسته است. بنابراین زوجه در این حالت باید دادخواست نفقه بدهد. همسر وی نیز در صورت محکومیت، بر اساس نظر گارشناسی باید مقرره ای را به صورت ماهیانه به وی پرداخت نماید.

دادگاه نفقه و شکایت کیفری یا حقوقی؟

وقتی گفته می شود در دادگاه نفقه چه بگوییم ، ناظر بر همین دو جنبه است. یعنی زن بدنبال طرح کدام موضوع زیر است؟

ترک انفاق در زمان حال بدین معنا که او بدنبال حفظ زندگی است اما همسرش به دلیل ترک انفاق، دارد این زندگی را بر هم می زند.
مطالبه نفقه ایام گذشته و اخذ مال تحت عنوان نفقه.

باید دانست این دو حالت با یگدیگر در ماهیت و قصد و نیت تفاوت های ظریفی دارند.

در حالت اول ، یعنی ترک انفاق در قالب شکایت و به صورت کیفری در دادسرا مطرح می شود و مربوط به نفقه حال و آینده است.

اما در حالت دوم ، یعنی مطالبه نفقه، به صورت حقوقی مطرح می شود و مربوط به نفقه معوقه و گذشته است. این مطالبه در دادگاه خانواده و به صورت تنظیم دادخواست نفقه قابل طرح خواهد بود.
اگر نظریه شماره ۷/۲۲۵۸ مورخ ۲ /۶/ ۷۸ اداره حقوقی قوه قضاییه را مورد توجه قرار دهیم مطالبه نفقه ایام گذشته جنبه حقوقی دارد. لذا نمی توان در مورد نفقه گذشته، شکایت کیفری را طرح نمود. برای مطالبه نفقه ایام گذشته باید به دادگاه محل اقامت زوج مراجعه و دادخواست مطالبه نفقه گذشته را داد.
ولی وقتی نفقه حال را مورد توجه قرار می دهیم رسیدگی به آن تحت عنوان شکایت کیفری عملی خواهد بود. بنابراین جنبه کیفری پیدا می کند .

پرداخت نفقه در شکایت کیفری در دادگاه نفقه

برابر نظر ۷/۶۴۸۴ مورخ ۱۵ /۱۱/ ۸۲ اداره حقوقی قوه قضاییه مجازات زوج در شکایت کیفری نفقه مستلزم دو شرط است:

اول داشتن استطاعت مالی برای زوج.
دوم تمکین زوجه.

هر یک از این دو جنبه اگر وجود نداشته باشد، زوج را به لحاظ نپرداختن نفقه نمی توان مجازات نمود. بنابراین زنانی که قصد طرح شکایت کیفری از همسر خود برای ترک انفاق دارند باید بدانند که با حضور در دادگاه از آنان در این موارد سؤال خواهد شد. آنان باید بدانند وقتی این پرسش مکرر را مطرح می کنند که در دادگاه نفقه چه بگوییم؟ باید خود را آماده کنند تا دادگاه را متقاعد کنند به اینکه:

اولاً همسرشان وضع مالی مناسبی دارد.
ثانیاً آنان از همسر خود تمکین کرده اند.

بار اثبات پرداخت نفقه بر عهده مرد است

یکی از نکات مهم در مورد اینکه در دادگاه ترک انفاق چه بگوییم آن است که بدانیم اولاً بار اثبات پرداخت نفقه بر عهده زوج است. یعنی وقتی زن ادعای ترک انفاق را مطرح می کند مرد باید دلایل و مدارک و مستندات پرداخت نفقه را به دادگاه ارائه نماید. اما با توجه به ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده اگر دادگاه بپذیرد که مرد ترک انفاق کرده می تواند او را مجازات نماید.

قانون جدید در مورد ترک انفاق چه مجازاتی در نظر گرفته است؟

اگر جرم ترک انفاق در دادگاه به اثبات برسد دادگاه مرد را به مجازات محکوم می نماید. به استناد ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده در این مورد برای مرد حبس تعزیری درجه ۶ در نظر گرفته شده است. اما از آنجا که برابرقانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری ، مجازات جرائم قابل گذشت به نصف تقلیل یافته است از این رو مرد به حکم دادگاه به مدت ۳ ماه تا یک سال مجازات حبس در انتظارش خواهد بود. با توجه به آمار زندانیان در زندان ها در بسیاری از موارد ممکن است مرد به زندان محکوم نشود و برخی تخفیفات شامل حال وی شود.

در دادگاه نفقه میزان نفقه از کدام ضوابط تبعیت می کند؟

همانطور که بیان شد میزان نفقه متناسب با وضعیت و شئونات خانوادگی زن تعیین می شود. بنابراین در هر شکایت مقدار و میزان نفقه ممکن است با شکایت دیگر متفاوت باشد. یعنی وضعیت تحصیلی و خانوادگی و شغل زن در میزان نفقه مؤثر خواهد بود.