جرائم مستوجب اعدام و سلب حیات
سلب حیات :
قانونگذار در قانون مجازات اسلامی جدید در چند مورد از اصطلاح «سلب حیات» استفاده کرده ولی به‌طوردقیق مشخص نکرده است که منظور از آن چیست؟ و آیا سلب حیات علاوه بر حدودی که مجازاتش اعدام است شامل قصاص نیز می‌شود یا خیر؟
برای مثال در بند «الف» ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که مجازات شروع به جرم در جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس دایم یا حبس تعزیری درجه یک تا سه است، حبس تعزیری درجه چهار خواهد بود، یا در بند «الف» ماده ۱۲۷ قانون یادشده مجازات معاونت در جرایمی را که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دایم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه می‌داند.سلب حیات یکی از اقسام مجازات‌های بدنی است که شامل اعدام، قصاص، رجم و صلب می‌شود. در مقررات کیفری کشور ما، مجازات‌های سالب حیات به‌طورمعمول به دو شیوه اجرا می‌شود: به دار آویختن و سنگسار.قابل توجه است که شیوه‌های دیگری در اجرای مجازات سالب حیات در کتب فقهی وجود دارد که انتخاب آنها با قاضی است. برای مثال در کتاب شرایع‌الاسلام محقق حلی در بیان شیوه‌های اجرای حد لواط آمده است: «الإمام مخیّر فی قتله، بین ضربه بالسیف، أو تحریقه، أو رجمه، أو إلقائه من شاهق، أو إلقاء جدار علیه؛ و یجوز أن یجمع، بین أحد هذه و بین تحریقه» یعنی امام در کشتن میان زدن با شمشیر، یا سوزاندن، یا سنگسار، یا انداختن از بلندی، یا انداختن دیوار بر او یا جمع یکی از اینها با سوزاندن مخیر است. البته قانونگذار در ماده ۱۱۰ قانون مجازات اسلامی سابق بیان کرده بود: «حد لواط در صورت دخول قتل است و کیفیت نوع آن در اختیار حاکم شرع است.» اما در ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی جدید بیان کرده است: «حد لواط برای فاعل، در صورت عنف، اکراه یا دارابودن شرایط احصان، اعدام و در غیر این صورت صد ضربه شلاق است. حد لواط برای مفعول در هر صورت (وجود یا عدم احصان) اعدام است.»بنابراین اکنون فقط باید حکم به اعدام را اجرا کرد و آنچه که در کتب فقهی آمده جزو سوابق تاریخی است و در عصر حاضر به دلیل مصالح عالیه اسلام قابلیت اجرا ندارد.به هرحال شایسته بود که قانونگذار منظور خود را از اصطلاح سلب حیات مشخص می‌کرد، با این حال به نظر می‌رسد که سلب حیات مذکور در بند «الف» مواد ۱۲۲ و ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی علاوه بر حدودی که مجازاتش اعدام است، شامل قصاص نیز می‌شود، به این دلیل که قانو‌گذار در مقام بیان حکم بوده و شایسته است که به طور واضح مقصود خویش را از به‌کار بردن الفاظ و کلماتی که مطلق و دارای چندین مصداق است، بیان کند.
در اینجا نیز اصطلاح سلب حیات اطلاق دارد و دارای بیش از یک مصداق است؛ در جایی که شک داشته باشیم که کلام مطلقی که صادر شده است، قابلیت تقیید به قیدی را دارد یا نه، به اصل اطلاق (اصالهالاطلاق) تمسک می‌جوییم و می‌گوییم قانونگذار در مقام بیان حکم بوده است و اگر قید و مصداقی خاص را در نظر داشته، باید بیان می‌کرده است و عقلا در این گونه استعمال‌ها بنا را بر این می‌گذارند که قانونگذار با علم و آگاهی و اینکه در مقام بیان بوده لفظ را این گونه به‌کار برده است.
در تایید این مطلب می‌توان به بند «الف» ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که می‌گوید در صورتی که مجنی‌علیه مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات شده باشد، مرتکب به قصاص و پرداخت دیه محکوم نمی‌شود.
در اینجا قانونگذار به صراحت بیان کرده است : جرم حدی که مستوجب سلب حیات است، بنابراین اگر می‌خواست در بند «الف» مواد ۱۲۲ و ۱۲۷ قانون یادشده نیز می‌توانست چنین قیدی را بیاورد و مقصود خویش را به صراحت بیان کند، در حالی که آنجا، با توجه به اینکه مبحث شروع به جرم و معاونت در بحث کلیات حقوق جزاست و برای تمامی جرایم وضع شده است، اطلاق کلام را اراده کرده است که شامل تمام مصادیق بشود.
در بند «الف» ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که مجازات شروع به جرم در مورد جرایم مستوجب سلب حیات، حبس تعزیری درجه چهار خواهد بود که این مدت ۵ تا ۱۰ سال است و همانطور که بیان شد جرایم مستوجب سلب حیات در این ماده علاوه بر حدود مستوجب اعدام، شامل قصاص نیز می‌شود.
از طرف دیگر مجازات شروع به جرم در قتل عمد بر اساس ماده ۶۱۳ قانون تعزیرات حبس ۶ ماه تا ۳ سال است. در اینجا با یک حکم عام مؤخر (بند الف ماده ۱۲۲) و یک حکم خاص مقدم (ماده ۶۱۳) مواجه‌هستیم و این سوال مطرح می‌شود که آیا حکم مذکور در ماده ۶۱۳ به طور ضمنی نسخ شده است یا نه؟ در جواب باید گفت که طبق دیدگاه مشهور اصولیین حکم عام مؤخر نمی‌تواند ناسخ حکم خاص مقدم باشد؛ زیرا خاص، به دلیل اینکه اخص است عرفاً عام را تخصیص می‌زند، هرچند که برخی از فقها (شیخ طوسی، سید مرتضی) در این فرض عام لاحق را ناسخ خاص سابق می‌دانند و در نهایت اینکه در صورت وجود احتمال نسخ، اصاله عدم‌النسخ حاکم است.
همین مطلب در بحث معاونت در قتل عمد در خصوص بند «الف» ماده ۱۲۷ و تبصره مواد ۲۰۸ و ۶۱۲ قانون تعزیرات نیز مجری است.
بیشتر بدانیم : هزینه اعدام و تفاضل دیه
مجموعه دفتر وکالت حق گرا
پیشنهاد می گردد در صورتی که پرونده ای در خصوص سلب حیات / اعدام ، دادگاه دارید و یا می خواهید بخشش و دریافت دیه بجای قصاص را دنبال کنید و یا شکایتی از فردی دارید که به لحاظ ایجاد مزاحمت شما را به دردسر انداخته است، می توانید با تماس با دفاتر گروه حق گرا کار را به وکلای پایه یک دادگستری حق گرا بسپارید کارشناسان این گروه پیگیری قضایی کارهای شما را در دادگاه و سایر مراکز عهده دار خواهند شد و از حقوق شما دفاع خواهند نمود.
در تهران نیز می توانید به یکی از نزدیکترین نزدیکترین دفتر وکالت حقوقی حق گرا در شمال ، دفتر وکالت شرق و یا دفتر وکالت حقوقی شعبه غرب تهران ، دفتر مرکز شهر حق گرا ، پیگیری موضوع را به وکلای با تجربه ما بسپارید تا وکلای ما بتوانند در احقاق حق به شما کمک نمایند. ما آماده ایم در انواع پرونده های مربوطه به خانواده،ملکی ، حقوقی ، جزایی و…در کنار شما باشیم
فرق قصاص با اعدام
حال میخواهیم بررسی کنیم که تفاوت اعدام و قصاص چیست ؟ فرق قصاص و اعدام در موارد زیر است :
۱- اولین و مهمترین فرق اعدام و قصاص این است که اعدام مجازاتی است که به زندگی فرد پایان می دهد ولی قصاص هم برای پایان دادن به زندگی و هم برای مجازات نقص عضو استفاده می شود .
۲- برای اینکه مجازات قصاص توسط قاضی صادر شود ، کسی که از وقوع یک جرم ضرر کرده است باید به دادگاه مراجعه کند و از قاضی درخواست رسیدگی کند تا قاضی با بررسی موضوع اجازه قصاص بدهد مثل اینکه کسی دست دیگری را قطع کند . اما حکم اعدام با اقامه دعوی از طرف دادستان نیز صادر می شود ؛ مثل اینکه دادستان بابت محاربه شکایت کند .
۳- قصاص مجازاتی است که قانون گذار آن را بر اساس آیات قران تبیین کرده و به صورت قانون در آورده است ولی مجازات اعدام توسط خود قانون گذار و با توجه به شرایط جامعه تعیین شده است . بنابراین قصاص یک مجازات حدی است ( مجازاتی که نوع و میزان آن در شرع تعیین شده است ) و اعدام یک مجازات تعزیری یا بازدارنده ( مجازاتی که قانون گذار با صلاحدید خود آن را برای تنبیه مجرم در نظر می گیرد ) .
۴- خداوند همانطور که در قران اجازه قصاص را داده است به بخشش نیز دعوت کرده است . بنابراین در مجازات قصاص شاکی می تواند مجرم را ببخشد . اما مجازات اعدام چون از طرف قانون گذار تعیین می شود ، یک جرم غیر قابل بخشش است .
۵- مجازات قصاص مختص جرم قتل عمد است اما اعدام مجازات کلی تری است که برای جرایم مختلفی مثل زنا ، سرقت حدی ، محاربه و … صادر می شود .
۶- نحوه اجرا قصاص و اعدام نیز با هم متفاوت است . برای مثال اگر کسی انگشت نشانه دیگری را با چاقو قطع کند انگشت نشانه او با چاقو قصاص خواهد شد و اگر با ساطور قطع کند قصاص با ساطور صورت می گیرد . اما اعدام همیشه به یک صورت است مثلا دار زدن همیشه به یک صورت و اعدام با تزریق همیشه به یک صورت رخ می دهد و تفاوتی در آنها نیست .
۷- تفاوت کلی قصاص و اعدام این است که اعدام حالت کلی و عام تری نسبت به قصاص دارد .