تمکین زن از شوهر چیست؟

به طور کلی تمکین در لغت به معنای الزام می باشد. با این حال تمکین از منظر حقوق خانواده به معنای اطاعت و پیروی زن از شوهر در امور زندگی و روابط زناشویی بدون عذر شرعی می باشد.

عدم تمکین زن از شوهر به چه معنا است؟

همان طور که پیشتر به آن اشاره شد زن و مرد هر یک موظف هستند تا تکالیف خود را در برابر یکدیگر انجام داده و با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. در غیر این صورت، مصداق نشوز تلقی شده و منجر به پیامدهایی برای هر یک از آنان می گردد. نشوز به معنای عدم تمکین یا عدم ایفای هریک از وظایف و تکالیف میان زوجین دانست.
از منظر حقوقی و در قالب زندگی زناشویی هر گاه زن بدون عذر شرعی از همسر خویش در رفع نیازهای جنسی و امور خانواده تمکین نکند، حق پرداخت نفقه از سوی مرد برای زن سلب شده و مسئله نشوز رخ داده است. به این ترتیب زن ناشزه نامیده می شود.
به عبارت دیگر، ماده ۱۱۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی زن را موظف به اطاعت از شوهر چه در امور جاریه زندگی و چه در مسائل زناشویی نموده است و در مقابل این تمکین، وی را مستحق دریافت نفقه دانسته است. عدم تمکین زن به هر صورتی که باشد، موجب می شود حکم زن ناشزه به وی اطلاق شود. در واقع زن ناسازگاری که بدون داشتن هیچ عذر و بهانه ای از شوهر خود تمکین نکند، ناشزه است و بنابراین از دریافت نفقه محروم می شود.

عدم تمکین زن از شوهر چه پیامد هایی را به دنبال دارد؟
عدم تمکین زن از شوهر پیامد هایی را به دنبال دارد که در این بخش به جزئیات آن می پردازیم. از جمله این پیامد ها می توان به موارد زیر اشاره کرد؟
• عدم استحقاق زن نسبت به نفقه ( ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی)
• کسب اجازه ازدواج مجدد از دادگاه (مواد ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۳). به این منظور مرد بایستی به دادگاه رجوع و با اثبات عدم تمکین همسرخود، از دادگاه اجازه ی ازدواج مجدد بگیرد.

• امکان طرح دعوی طلاق از سوی مرد.

در اینجا ذکر این نکته الزامی است که نشوز شوهر یا عدم ایفای وظایف زناشویی از جانب وی نیز دارای ضمانت اجرای حقوقی است و زن می تواند با مراجعه به دادگاه الزام شوهر را به انجام وظیفه درخواست نماید. به علاوه نشوز شوهر سوء معاشرت به شمار می آید و اگر مصادیق عسر و حرج باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند.

در چه شرایطی زن می تواند از شوهر خود تمکین نکند؟

طبق قانون شرایطی وجود دارد که زن بر اساس آن می تواند از همسر خود تمکین نکند. این شرایط به شرح زیر می باشند:
• در صورت بیمار بودن زن که پزشک نزدیکی را منع کرده باشد و قرار داشتن زن در عادت ماهانه، زن اجازه عدم تمکین خاص را دارد.
• مطابق بر ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی اگر حق تعیین منزل به زن داده شده باشد، زن می تواند از زندگی کردن در منزل مرد خودداری کند و مرد باید در منزل مورد تایید زن، زندگی کند ولی زن موظف به پیروی و اطاعت از همسر خود در وظایف زوجیت خویش می باشد .
• چنانچه مرد منزل مستقل و مناسبی با شان زن تهیه نکرده باشد، زن می تواند از رفتن به منزل شوهر خودداری نماید.
• بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زندگی در منزلی با شوهر خوف ، ضرر بدنی ، مالی و یا شرافتی برای زن داشته باشد، زن می تواند منزل را ترک کند و تا زمانی که همسر او منزل مستقل و مناسبی تهیه نکرده است می تواند از بازگشت خودداری نماید و در این صورت نفقه زن بر عهده مرد می باشد .
• بر اساس ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی ، چنانچه بعد از جاری شدن صیغه عقد، مرد مبتلا به بیماری مقاربتی گردد و نزدیکی کردن با وی موجب سرایت بیماری به زن می شود، زن می تواند از نزدیکی با چنین مردی خودداری کند. با این حال حق پرداخت نفقه وی محفوظ خواهد بود .
• جهت انجام واجبات دینی مانند حج رفتن یا حمام رفتن برای ادای نماز واجب، زن می تواند اجازه بیرون رفتن بگیرد و اگر مرد نپذیرفت، زن می تواند خارج شود در حالی که حق پرداخت نفقه او ساقط نخواهد شد.
• خروج از منزل جهت درمانی که ضرورت دارد. در این صورت اگر مرد اجازه ندهد، عدم تمکین زن مجاز است و زن می تواند خارج شده و نفقه او نیز بر عهده مرد خواهد بود.

بیشتر بدانیم : آدرس دفاتر موسسه حقوقی حق گرا

امکان سنجی تمکین در دوران نامزدی

همانطور که گفتیم از وقتی که خانواده پسر از خانواده دختر خواستگاری کنند و آن را به پایان برسانند تا زمانی که عقد شکل نگرفته آن دو از نظر شرعی نامحرم محسوب می شوند.

به همین جهت در خانواده ها ممکن است برای اینکه طرفین بیشتر همدیگر را بشناسند و از خلق و خوی هم خبردار شوند قبل از ازدواج و نکاح اصلی بین دختر و پسر به اصطلاح عرفی صیغه ی محرمیت بخوانند تا رفت و آمد آنان راحت تر و مشروع باشد.

به نظر می رسد برخی از این مسئله غفلت کرده اند که با خواندن صیغه محرمیت و تعیین مهریه و تعیین مدت آثار نکاح موقت و تاسیس عقد موقت بر آن صیغه محرمیت جاری می‌شود یعنی از این زمان به بعد دختر و پسر به همدیگر محرم هستند و ممکن است پای تمکین یا عدم تمکین به وسط کشیده شود زیرا با این خواندن این صیغه دختر و پسر زن و شوهر محسوب می‌شوند با این وجود این امر ممکن است باعث به وجود آمدن مضراتی باشد.

برای طرفین و به خصوص برای دختر موردی را فرض کنید که خانواده ی دختر با موافقت خواندن صیغه موقت برای آشنایی بیشتر بین دو طرف بعد ها به تصمیمی می رسند که این دختر و پسر برای ازدواج مناسب یکدیگر نیستند و شاید خود آنان نیز به این تصمیم برسند اما در زمان همین صیغه موقت بین آنان رابطه جنسی وجود داشته و دختر باکرگی خود را از دست داده است و این موجب بروز مشکلات زیادی برای وی می‌شود.

شرط عدم رابطه ضمن صیغه محرمیت

برای اجتناب از آثار آسیب رای احتمالی که در فوق اشاره کردیم این امکان وجود دارد که که ضمن صیغه ی محرمیت از طرف دختر شرط عدم رابطه جنسی بشود و مورد قبول طرفین قرار بگیرد. البته ناگفته نماند در عرف کشور ما اینگونه است که این صیغه محرمیت شامل این مورد نمی‌شود و طرفین تا زمان عقد اصلی باید از نزدیکی خودداری کنند.

اما فارغ از این مباحث مطابق قانون با همین صیغه ی محرمیت زن و مرد در مقابل همدیگر ملزم به تمکین هستند و اگر نشوز و عدم ایفای وظایف از طرف هر کدام از طرفین رخ بدهد ضمانت اجرای خود را دارد.

عدم تمکین زن با تکیه بر حق حبس

نکته ای که لازم به بادآوری است این است که در قانون مدنی نهادی وجود دارد تحت عنوان حق حبس زوجه به این معنا که زوجه می‌توانند تا زمانی که مهریه به وی تسلیم نشده از مطلق تمکین خودداری کند چه تمکین خاص چه تمکین عام اما اگر زوجه حتی برای یکبار تمکین خاص (رابطه زناشویی) انجام دهد دیگر حق استفاده از این نهاد را نخواهد داشت.

در عوض با وجود این عدم تمکین زن بازهم حق نفقه دارد و این عدم پرداخت نفقه از جانب مرد خود عدم تمکین است و زن میتواند از دادگاه الزام وی را بخواهد.

در صیغه محرمیت هم همین قواعد جاری ست زیرا این احکام شامل عقد موقت هم می‌شود. متاسفانه این امر در قانون گذاری تالی فاسد های بسیاری دارد و به همین جهت مورد انتقاد بسیاری قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: حق حبس زن چیست (حق حبس در مهریه و طلاق)

 تمکین زن بدون حق حبس

در فرضی که زن حق حبس ندارد یا حق حبس وی ساقط شده است و حتی در فرض محرم بودن طرفیت به صرف صیغه محرمیت یا عقد موقت مطابق قانون باید تمکین کند و در صورت امتناع مرد می تواند دادخواست الزام به تمکین زوجه را تقدیم دادگاه کند.

دادگاهی که به دعوای تمکین رسیدگی می کند

دادگاه خانواده دادگاهی است که به این دعوا رسیدگی می کند و دادخواست را فرد پس از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و تکمیل آن از آن طریق برای دادگاه ارسال می شود.

دعوای تمکین، غیر مالی محسوب می شود و بر خلاف دعاوی مالی درصدی از خواسته برای هزینه دادرسی اخذ نمی شود و رقمی ثابت است البته هر چند سال یکبار این رقم تغییر می کند.

دادگاه به طرفین ابلاغ می کند در وقت جلسه دادرسی به حرفهای زوجین را استماع می کند.

برای مثال اگر دادخواست را مرد تقدیم کرده باشد و زن عدم تمکین را ناشی از حق حبس خود در دوران عقد بداند به شرط آنکه مرد نتواند ثابت کند حق حبس زن ساقط شده در اثر تمکین حتی یکبار در خواست مرد رد می شود تا مهریه زن تادیه شود.

تمکین در دوران نامزدی چگونه است؟

واژه ی تمکین مختص نکاح است چه دائم و چه موقت و اگر نامزدی با صیغه همراه نباشد، از لحاظ کیفری زنا محسوب می شود.

نمونه دادخواست تمکین

ریاست محترم دادگاه خانواده……….. با سلام و احترام؛ به استحضار میرساند اینجانب………………… طی سند رسمی عقدنامه به شماره…………….. مورخ…………………. با خوانده دعوی سرکار خانم………………………… ازدواج نموده ام. اکنون………….. سال از زمان عقد ما میگذرد اما خوانده بدون عذر و دلیلی موجه منزل مسکونی را ترک کرده و در حال حاضر در………………… ساکن است. برای بازگشت وی به منزل تاکنون چند نفر از اقوام را واسطه کرده ام، اما این مساله نتیجه ای نداده است. اظهارنامه های ارسالی از سوی بنده برای زوجه نیز تا این تاریخ بی پاسخ مانده است. با توجه به نکات یاد شده در دادگاه تقاضا دارم نسبت به صدور حکم الزام به تمکین برای زوجه مساعدت فرمایید. با تشکر و احترام…………………..».

امضا ….

نتیجه گیری

خواستگاری و صرف نامزدی دلیل محرمیت دختر و پسر نمی‌شود مگر آن که بین طرفین صیغه محرمیت خوانده شود که در این صورت همان عقد موقت خواهد بود و طرفین ذیل آثار آن وظایف خود را خواهند داشت یعنی تحت شرایطی زن موظف به تمکین است و در صورت عدم تمکین مرد می تواند از طریق دادگاه وی را ملزم کند.

سوالات متداول