آشنایی با مقررات قانونی که درباره کودکان کار وجود دارد!
پرداختن به مقوله کودک که یکی از آسیب‌پذیر‌ترین گروه‌های اجتماعی است، به عنوان یکی از مبانی حقوق بشر واجد اهمیت فراوانی است. در قوانین جمهوری اسلامی ایران، کودک به فردی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ نرسیده باشد. قانون مدنی در تبصره یک ماده ۱۲۱۰، سن بلوغ در پسران را ۱۵ سال تمام قمری و در دختران ۹ سال تمام قمری عنوان کرده است؛ بنابراین از نظر قانون مدنی، دختری که ۹ سال قمری و پسری که ۱۵ سال تمام قمری دارد، بالغ محسوب می‌شود.
اختصاص مبحث پنجم از فصل سوم قانون کار به موضوع کار کودکان
مبحث پنجم از فصل سوم قانون کار جمهوری اسلامی به کار کودک اختصاص داده شده است، در ماده ۷۹ این قانون آمده که به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام و به‌کارگیری نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال نیز در در شغل‌های سخت و زیان‌آور ممنوع است.
بر اساس این قانون، اگر یک کارفرما کودک زیر ۱۵ سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار به مجازات نقدی و برای بار دوم به مجازات نقدی و حبس محکوم می‌شود و در مرتبه سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمپ و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد. از سوی دیگر، ماده ۸۴ قانون کار پیش‌بینی کرده است که در مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان‌آور است، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود که تشخیص این امر با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.
حق تحصیل کودکان
با توجه به اصل سوم از قانون اساسی و اشاره به حق آموزش و پرورش به صورت رایگان در این اصل، می‌توان استنباط کرد که قانون اساسی، این توقع اجتماعی را ایجاد کرده که فرزندان جامعه حق دارند از حق تحصیل رایگان، تا پایان دوره متوسطه بدون هیچ مانعی برخوردار شوند. از سوی دیگر، قانون اساسی تعهد و تکلیفی برای دولت در اصل سی‌ام ایجاد کرده است تا برای فرزندان جامعه خود که آینده و سرمایه یک کشور را تشکیل می‌دهند، فضایی مهیا شود تا استعداد‌های آنها در این محیط شکوفا شده و برای خود و به تبع آن جامعه مفید فایده واقع شوند. لذا حق آموزش جزو حقوق بنیادین شهروندان است که هم قانون اساسی ایران و هم قوانین بین‌المللی بر آن تأکید دارند و این حق، به گونه‌ای، شکل اجتماعی یافته است. این آموزش‌ها باید کافی و بدون تبعیض باشد تا بی‌عدالتی آموزشی فراهم نشود.
بر اساس ماده ۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، مقنن به دور از اختلاف‌نظر‌های پیرامون سن کودکی در حقوق ایران و با دیدگاه حمایتی و به تقلید از ماده ۱ کنوانسیون حقوق کودک (سال ۱۹۸۹) که معیار شناخت کودک را سن زیر ۱۸ سال تعیین کرده است، در این ماده نیز دامنه حمایت کیفری را شامل افراد زیر ۱۸ سال قرار داده و هر فرد از بدو تولد تا رسیدن به سن ۱۸ سال تمام را مشمول مقررات این قانون دانسته و برای نخستین بار آزار و اذیت روانی و عاطفی کودک را به عنوان جرم شناخته شده است.
انتخاب وکیل
در اینگونه موارد و برای احقاق حقوق کودکان کار به دلیل جوانب متعدد و گاهاً پیچیده در این موارد لطفا قبل از هرگونه اقدامی اطلاعات کامل را در این خصوص کسب نمایید.گروه حقوقی وکلای حق گرا با کادری از بهترین وکلا و مشاورین حقوقی تا رفع کامل این مشکل در کنار شما خواهند بود. با شماره واتساپ گروه ۰۹۱۹۹۰۷۵۹۶۶ تماس بگیرید و در این زمینه یا موارد با وکیل پایه یک دادگستری مورد نظر مشاوره حقوقی حضوری یا تلفنی تخصصی بگیرید.
کودک‌آزاری چیست؟
کودک‌آزاری طبق تعریف ماده ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱، به هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که منجر به صدمه جسمی و روحی و روانی شود و سلامت جسم و روان را به مخاطره افکند، گفته می‌شود. در مواد ۳ و ۴ قانون مذکور، ضمانت اجرای کودک‌آزاری نیز مورد پیش‌بینی قانونگذار قرار گرفته و مرتکبان کودک‌آزاری به مجازات‌های موضوع این مواد محکوم می‌شوند، وفق ماده ۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱، هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به‌کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل: قاچاق، ممنوع و مرتکب، حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده به ۶ ماه تا یک سال زندان یا به جزای نقدی از ۱۰ میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد.
همچنین به موجب ماده ۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱، هرگونه صدمه، اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع است و مرتکب به سه ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.
کودک‌آزاری جرمی عمومی محسوب می‌شود
قانونگذار در ماده ۵ این قانون، به منظور تلاش برای بیداری وجدان عموم جامعه و واکنش نسبت به کودک‌آزاری، این جرم را جرم عمومی اعلام کرده و طبق ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال ۱۳۸۱، تمامی افراد، مؤسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگاهداری و سرپرستی کودکان را بر عهده دارند، مکلف کرده است به محض مشاهده موارد کودک‌آزاری، مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلام کنند و مجازات تخلف از این تکلیف را حبس تا ۶ ماه یا جزای نقدی تا پنج میلیون ریال اعلام کرده است. کودک‌آزاری بزه اجتماعی خاص زندگی جمعی است که می‌توان با بررسی علل و عوامل شکل‌گیری جرم و تصویب و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه در سه سطح؛ قبل از وقوع جرم، در حین وقوع جرم و پس از وقوع جرم، تا حد امکان آن را کنترل کرد.
تأمین امنیت اجتماعی جامعه با برخوردار ساختن افراد از نیاز‌های اساسی زندگی بر پایه برنامه‌های فقرزدایی، توجه بیشتر به نقش آموزش و پرورش رسمی با تأکید بر فرهنگ غنی اسلامی، ایجاد هماهنگی بین نهاد‌های خانه، مدارس، اجتماع، رسانه‌ها و…، تبیین جایگاه قانونی برای نهاد‌های مرتبط با کودکان، بازپروری، مشاوره و روان‌درمانی مرتکبان و … از راهکار‌هایی است که می‌تواند در این زمینه موثر باشد. وی با بیان اینکه در مجموع برای حمایت از کودکان در برابر چنین جرایمی، اقدامات زیادی باید صورت پذیرد، خاطرنشان کرد: از جمله این اقدامات می‌توان به ارایه آموزش‌های لازم به کودکان، نظارت و سرکشی از کودکانی که در گذشته در منازل خود مورد آزار قرار گرفته‌اند و مجددا به همان خانه بازگشته‌اند، تصویب قانون برای حمایت از حقوق کودکان، تاسیس خانه‌های امن برای کودکان آسیب‌دیده و ایجاد معاضدت‌های قضایی و حقوقی برای کودکان اشاره کرد.
کارگر نوجوان کیست
یکی از شرایط صحت انعقاد قرارداد های کار این است که طرفین رابطه کار از اهلیت و رشد لازم برخوردار باشند تا از این طریق ، مصالح آنها محفوظ بماند . به دلیل پیشینه تاریک سوء استفاده از کار کودکان و نوجوانان و کار اجباری توسط آنها ، در اکثر کشورها حداقل سن برای کار نوجوانان مورد پیش بینی قرار می گیرد تا از نیروی کاری آنها مورد استثمار و بهره کشی قرار نگیرد .
قانون کار ایران نیز در همین راستا ، ممنوعیت کار افراد زیر پانزده سال را مقرر داشته است که بر اساس ماده ۷۹ : ” به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است ” ؛ لذا می توان گفت اشخاص زیر ۱۵ سال صغیر محسوب شده و به کار گماردن آنها ممنوع است .
مفهوم کارگر نوجوان نیز در ضمن ماده ۸۰ قانون کار تعریف شده است که بر اساس آن ، ” کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد ، کارگر نوجوان نامیده می شود ” .
لذا منظور از کارگران نوجوان ، اشخاصی است که در بازه سنی ۱۵ الی ۱۸ سال قرار داشته باشند . البته در برخی از مشاغل و کارهایی که به علت ماهیت آن و یا شرایطی که کار در آن انجام می شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان آور است ، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود .
آزمایش های پزشکی کارگران نوجوان
علاوه بر اینکه قانونگذار محدودیت سنی برای اشتغال به کار کارگران نوجوان مقرر داشته ، در برخی از موارد ایجاد شرایطی را برای حفظ سلامتی کارگران نوجوان ضروری دانسته است که از جمله آنها می توان به لزوم انجام آزمایش های پزشکی منظم کارگران نوجوان اشاره نمود . به موجب ماده ۸۰ قانون کار ، کارگر نوجوان در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش های پزشکی قرار گیرد .
بر اساس ماده ۸۱ این قانون نیز مقرر شده است که آزمایش های پزشکی کارگر نوجوان ، حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی وی ضبط گردد . پزشک در باره تناسب نوع کار با توانایی کارگر نوجوان اظهار نظر می کند و چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند ، کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود شغل کارگر نوجوان را تغییر دهد .
ساعات کار نوجوانان در قانون کار
به دلیل اینکه سن کارگران نوجوان از سایر کارگران پایین تر می باشد ، طبیعی است که از نیروی کمتری نسبت به سایرین برخوردار بوده و ضرورت حمایت از کارگران نوجوان به دلیل حفاظت از سلامتی جسمی و احیانا ادامه تحصیل کارگران نوجوان سبب شده است تا قانون کار محدودیت هایی را نیز در رابطه با ساعات کار کارگران نوجوان منظور دارد .
بر اساس ماده ۸۲ قانون کار ، ساعات کار روزانه کارگر نوجوان ، نیم ساعت کمتر از ساعات کار معمولی کارگران است که ترتیب استفاده از این امتیاز با توافق کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد . علاوه بر این ، بر اساس ماده ۸۳ همین قانون ، ” ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان آور و خطرناک و حمل بار با دست ، بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان ممنوع خواهد بود ” .