عده بذل

فهرست مطالب

Toggle

عده بذل و انقضای مدت در عقد موقت

عده بذل و انقضای مدت در عقد موقت از موضوعاتی است که در قانون و شرع اسلامی رعایت آن الزام شده است، لذا بانوانی که به وسیله صیغه موقت به زوجیت شخصی در می آیند موظفند پس از اتمام مدت زمان صیغه و یا بذل آن عده نگه دارند، لذا ما در این مقاله قصد داریم به توضیح عده بذل و انقضای مدت در عقد موقت بپردازیم.

دفتر وکالت در تهران

عقد نکاح قراردادی است که در شرع اسلام برای ایجاد علقه زوجیت و محرم شدن زن و مرد به دیگر تعیین شده، و به نوع عقد نکاح دائم و موقت تقسیم میشود، عقد نکاح دائم، عقدی است که زوجین بدون مدت و یا به عبارتی تا آخر عمر خود به یکدیگر محرم میشوند و زوجین مکلف به رعایت یک سری از حقوق و تکالیف نسبت به یکدیگر میباشند.

عقد نکاح موقت یا صیغه، همان طور که از اسم آن مشخص است دارای مدت زمانی معینی میباشد و پس از مدت مذکور علقه زوجیت پایان میابد، در عقد موقت مانند عقد دائم زوجین نسبت به یکدیگر وظایف و تکالیفی دارند هر چند وظایف و تکالیف در عقد موقت کمتر از عقد نکاح دائم میباشد.

لکن میتوان اصلی ترین تفاوت عقد نکاح دائم و موقت را در مدت زمان این عقود دانست، ولیکن علاوه بر مدت زمان عقد، نحوه و شرایط انحلال عقد نکاح دائم و موقت متفاوت است، به نحوی که در عقد دائم، نکاح با طلاق و فسخ پایان میابد، ولیکن در عقد موقت نکاح با بذل یا انقضای مدت و همچنین فسخ پایان میابد که در ادامه به آن میپردازیم.

بذل و انقضاء مدت در عقد موقت

طبق قانون صیغه موقت به وسیله بذل و انقضای مدت عقد پایان میابد، براین اساس در عقد نکاح موقت در صورتیکه مدت زمان عقد نکاح پایان یابد و یا مدت زمان باقی مانده توسط زوج بذل شود عقد نکاح پایان میابد و زوجه موظف به نگه داشتن عده میباشد.

عده چیست؟

عده مدت زمانی است که زوجه پس از طلاق یا بذل و انقضای مدت نمیتواند با شخص دیگری ازدواج نماید و میزان مدت زمان عده بسته به وضعیت زوجه و همچنین و نوع نکاح متفاوت است.

عده بذل و انقضای نکاح موقت چقدر است؟

طبق ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی عده بذل و انقضای مدت در نکاح منقطع ۲ طهر میباشد، براین اساس در صورتی که مدت زمان عقد نکاح پایان بیابد و یا اینکه زوج باقی مدت را به زوجه بذل نماید، زوجه موظف است از هنگامی که عقد پایان یافته ۲ بار عادت ماهیانگی ببیند و از آن پاک شود تا بتواند مجددا ازدواج نماید.

همچنین در صورتی که زوجه به علت بیماری و یا مقتضای سن خود عادت ماهیانه نبیند میبایست ۴۵ روز عده نگه دارد.

عده بذل و انقضای مدت در صورت بارداری

در واقع علت اصلی نگه داشتن عده، به دلیل احتمال بارداری زوجه از همسر سابق خود میباشد، که میبایست در این مدت ازدواج ننماید تا چنانچه از رابطه قبلی باردار باشد، مشخص شود و پدر اصلی او معلوم گردد، لذا در صورتی که در زمان عده، زوجه باردار باشد باید تا هنگام وضع حمل عده خود را نگه دارد.
چه کسانی نیاز به نگه داشتن عده بذل و انقضای مدت نکاح را ندارند؟

همان طور که گفته شد عده برای مشخص شدن وضعیت بارداری زوجه میباشد، لذا بانوانی که عادت ماهیانه نمی بینند و یا یائسه هستند نیاز به نگه داشتن عده ندارد، همچنین در صورتی که زوجه در رابطه خود نزدیکی نداشته باشد نیازی به نگه داشتن عده ندارد.

آثار عده بذل و انقضای مدت نکاح

در عقد موقت به زوجه مهریه و ارث تعلق نمیگیرد مگر اینکه در عقد نامه شرط شده باشد ولیکن تعیین مهریه در هر صورت لازم است و در صورت عدم تعیین مهریه در نکاح موقت موجب ابطال عقد میگردد و زوج موظف است مهریه را به زوجه پرداخت کند و تفاوتی ندارد در مدت عقد نکاح باشد و یا پس از انقضاء و بذل مدت عقد نکاح باشد.

در صورتی که زوجه در مدت عده باردار باشد به وی نفقه تعلق میگیرد، و پس از بارداری زوج موظف اس.ت نفقه فرزند خود را پرداخت کند اما الزامی به پرداخت نفقه همسر سابق خود ندارد.

آیا باطل کردن صیغه موقت امکان‌پذیر است؟

در ضمن ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی، پاسخ به این سوال بیان شده است. بر اساس این ماده: «طلاق، مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه، با انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر، از زوجیت خارج می‌شود.» به موجب بخش دوم ماده مذکور، باطل کردن صیغه موقت، از دو راه امکان‌پذیر است: نخست، مدت زمان مشخص شده، حاتمه یابد؛ دوم، بذل (بخشیدن) مدت، پیش از موعد به واسطه مرد صورت پذیرد.
در قانون مدنی روش دیگری هم به منظور باطل کردن صیغه موقت در نظر گرفته شده است که آن، فسخ صیغه محرمیت پیش از موعد است. بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی: «عقد نکاح، به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع، منحل می‌شود.»

از این رو، علاوه بر پایان یا بخشش مدت، امکان فسخ عقد ازدواج موقت در صورت وجود موارد جایز قانونی برای هر کدام از زوجین وجود خواهد داشت.
راه‌های باطل کردن صیغه موقت

انقضای مدت: از جمله شرایطی که موجب می‌گردد ازدواج موقت به صورت صحیح منعقد گردد، تعیین مدت در آن می‌باشد؛ که هر موقع موعد آن فرارسد، صیغه عقد نکاح موقت، بدون اراده زوجین و به طور خودکار باطل می‌گردد.
بذل مدت: یکی دیگر از راه‌های باطل کردن صیغه موقت، بذل مدت عقد موقت به واسطه مرد است. در ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی، این حق صرفا به مرد داده شده است و تنها مرد حق دارد مدت باقیمانده از صیغه را بذل کند؛ ولی در صورتی که وی وکالتی مبتنی بر بخشش مدت زمان صیغه به زوجه خود داده باشد، زن هم حق دارد اقدام به انجام این کار کند.
فسخ صیغه محرمیت پیش از موعد: یکی دیگر از راه‌های انحلال ازدواج موقت، فسخ آن از طرف یکی از زوجین است. در مواد ۱۱۲۱ تا ۱۱۲۸ قانون مدنی، موارد فسخ ازدواج برای زوجین مقرر گردیده است که شامل جنون (از جمله اینکه مستمر یا ادواری باشد)، عنن، قرن، جذام، برص و… است.

مراحل باطل کردن صیغه موقت

در نخستین مرحله، شخص متقاضی می‌بایست با همراه داشتن ادله و مدارک قانونی، یک دادخواست مبنی بر فسخ عقد موقت و یا الزام شوهر به بخشش مدت در نکاح موقت تنظیم نموده و بعد از آن به یکی از شعب دفاتر خدمات قضایی مراجعه نماید و دادخواست خود را ثبت کند. دفاتر خدمات قضایی به منظور رسیدگی دادخواست را به دادگاه صالح ارجاع خواهند داد.

دادگاه صالح برای رسیدگی به موضوع فسخ ازدواج و الزام به بخشش مدت دادگاه خانواده است. دادگاه مربوطه، پس از آن که دادخواست را دریافت نمود، ادله خواهان مبتنی بر فسخ ازدواج و بخشش مدت را مورد بررسی قرار داده و در صورت لزوم (تنها در فسخ ازدواج)، طرفین یا یکی از ایشان را به ارجاع به پزشکی قانونی می‌دهد تا کارشناس پزشکی قانونی شرایط جسمانی و روحی طرفین را بررسی کند. در صورتی که پزشکی قانونی هم این مسئله را تایید کند، دادگاه رائ به ابطال صیغه موقت می‌دهد. در الزام شوهر به بخشش مدت، ثابت نمودن عسر و حرج برای دادگاه الزامی است.

آیا زن می‌تواند صیغه محرمیت را باطل کند؟

همانگونه که وکیل طلاق در صادقیه در قسمت های قبل بیان کرد، در ازدواج دائم در حالی که عمدتا شوهر حق طلاق و خاتمه دادن یک جانبه به عقد نکاح را داشته باشد ولی در موارد ویژه قانونی مانند حق فسخ، شرط ضمن عقد و عسر و حرج زن، زوجه هم قادر است به منظور طلاق یک جانبه یا خاتمه دادن به عقد به صورت قانونی اقدام کند.

همچون ازدواج دائم که طلاق به درخواست زوجه در موراد خاصی امکان پذیر است، در عقد موقت هم در موارد ویژه این قابلیت برای زوجه وجود داشته که به صورت یک جانبه به صیغه موقت پایان داده و به منظور باطل کردن صیغه محرمیت اقدام کند. این مواردبه شرح زیر است:

دارا بودن وکالت برای بذل مدت: در صورتی که، در روند صیغه محرمیت، مرد به زوجه وکالت برای بخشش مدت دهد، زوجه حق دارد به منظور ابطال صیغه موقت، از راه بخشش مدت اقدام کند. لذا، باید بگوییم از راه‌های باطل کردن صیغه موقت، برخورداری از وکالت جهت بخشش مدت است.

عسر و حرج زوجه: در مواردی که مدت صیغه محرمیت طولانی است و زن بنا به عللی از جمله سوءمعاشرت شدید مرد، اعتیاد یا وجود بیماری روانی در وی در عسر و حرج یعنی سختی و مشقت بسیار قرار گیرد، او حق دارد با مراجعه به دادگاه خانواده، تقاضای الزام شوهر به بخشش مدت را به دادگاه تسلیم و صدور رای بر الزام مرد به بخشش مدت را تقاضا کند.
فسخ صیغه موقت: از دیگر روش‌های باطل کردن صیغه محرمیت، فسخ ازدواج موقت است؛ با این بیان که، فسخ ازدواج مختص ازدواج دائم نبوده و در صیغه موقت هم اگر یکی از شرایط فسخ همچون جنون شوهر وجود داشته باشد، زن حق دارد با مراجعه به دادگاه خانواده اقدام به منظور فسخ و ابطال صیغه موقت کند.

آثار باطل کردن صیغه موقت

معمولا باطل کردن صیغه موقت به روش هر کدام از این راه‌ها، آثاری برای زوجین به همراه خواهد داشت؛ که شامل موارد زیر است:
بر اساس ماده ۱۰۹۷ قانون مدنی: «در نکاح منقطع، هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف مهر را بدهد.» به موجب ماده مذکور، بذل و بخشش مدت ازدواج موحب اسقاط حقوق زوجه به منظور اخذ مهریه نمی‌گردد؛ حتی در صورتی که نزدیکی صورت نگرفته باشد، نیمی از مهریه به زوجه تعلق خواهد گرفت. حتی فسخ صیغه محرمیت پیش از موعد، موجب سقوط حقوق زوجه در مورد اخذ مهریه نمی‌گردد.

می‌بایست به این نکته اشاره داشت که به موجب ماده ۱۰۹۸ قانون مدنی، در ازدواج موقت، چنانچه از ابتدا عقد باطل بوده و نزدیکی هم بین طرفین صورت نگرفته باشد، زوجه حقی در مورد اخذ مهریه نداشته و حتی چنانچه آن را دریافت نموده باشد، مرد حق دارد آن را استرداد کند. ولی در صورتی که زن به ابطال ازدواج آگاهی نداشته و نزدیکی بین ایشان صورت گرفته باشد، در این شرایط زوجه مستحق اخذ مهرالمثل می‌باشد.

در مورد نفقه می‌بایست به ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، استناد کرد؛ به موجب این ماده، در نکاح موقت زوجه حق اخذ نفقه را نخواهد داشت، جز آنکه قید شده باشد و یا ایتکه عقد در قالب آن منعقد گردیده باشد. در این شرایط، با باطل نمودن صیغه محرمیت شرط مندرج در عقدنامه نکاح موقت هم باطل می‌گردد و شوهر دیگر تکلیفی به پرداخت نفقه نخواهد داشت.

در مورد عده بایستی بگوییم بر اساس ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی: «عده فسخ ازدواج و بخشش مدت و پایان آن در خصوص ازدواج موقت در غیر حامل بودن دو طهر می‌باشد جز آنکه زوجه به اقتضای سن عادت زنانگی نبیند، که در این شرایط ۴۵ روز می‌باشد.» علاوه بر این، در مورد زن باردار قانون مدنی در ماده ۱۱۵۳، چنین مقرر داشته است که: «عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد زن حامله تا وضع حمل است.» لذا، زن پی از به دنیا آمدن نوزاد، از عده بیرون آمده و دوباره قادر به ازدواج است.

عده بذل مدت

معمولا بعد از بذل مدت نیاز است تا زن عده نگه دارد تا پس از آن بتواند در صورتی که تمایل داشته باشد، با مرد دیگری ازدواج کند. مدت زمان عده بذل مدت برابر با ۴۵ روز است.

شرایط الزام به بذل مدت چیست؟

معمولا شرایط مختلفی برای الزام به بذل مدت وجود دارد. یکی از این شرایط رفتن به سفر طولانی از سوی مرد است. از دیگر موارد توانایی احراز عسر و حرج از سوی زوجه در دادگاه است. چنانچه زوجه بتواند عسر و حرج خود را ثابت کند، دادگاه خانواده مرد را ملزم به بذل یا بخشش مدت عقد موقت می کند.

تکلیف مهریه در بذل مدت

یکی از مواردی که در بخشش مدت باید به آن توجه شود، مهریه است. وضعیت مهریه در بذل مدت باید مشخص شود. یعنی طبق قرارداد اولیه ای که در هنگام جاری شدن عقد بین طرفین مطرح شده، مرد موظف به پرداخت مهریه به صورت تمام و کمال است.
مهریه بذل مدت یکی از مهمترین موارد ازدواج موقت، مهریه است.

در صورت سرپیچی زوجه می تواند از طریق مراجع قانونی پیگیری لازم را انجام دهد. البته شاید به دلایل مختلف شاهد بذل مهریه در عقد موقت به جای بذل مدت باشیم. در این صورت مرد موظف به پرداخت مهریه نمی باشد.

وکیل بذل مدت

وکالت در بذل مدت بسیار تخصصی و پیچیده است. به همین دلیل افرادی که به عنوان وکیل بذل مدت انتخاب می شوند، باید دارای تجربه لازم برای اجرای درخواست های زوجه باشند. ممکن است برخی از زوج ها بخواهند به خاطر فرار از پرداخت مهریه، زوجه را اذیت و آزار کرده تا وی مجبور به بذل مهریه در عقد موقت به جای بذل مدت شود. این کار از نظر قانونی جرم بوده و می توان آن را به طور قانونی پیگیری کرد.
وکیل بذل مدت باید این توانایی را داشته باشد که بتواند شرایط الزام به آن را احراز نماید. بدین ترتیب افرادی که می خواهند وکالت در بذل مدت را انجام بدهند، باید تجربه و تخصص لازم در این حوزه را داشته باشند تا بتوانند به موکل خود کمک کنند تا حقی از وی در مراجع قانونی پایمال نشود.