شرایط قانونی رجوع از هبه

هبه چیست؟

پیش از آنکه در خصوص رجوع از هبه مطالب بیان گردد لازم است در خصوص خود هبه مطالب مختصری بیان گردد

هبه یکی از عقود معین در قانون مدنی کشور ما میباشد. این عقد به این منظور استفاده میشود که شخصی میخواهد مال خود را به دیگری بدون دریافت هیچگونه عوضی ببخشید. البته میتوان برای این عقد عوضی نیز مشخص کرد که به آن هبه معوض گفته میشود.

ماهیت این عقد رایگان بودن آن است و با تعیین عوض تبدیل به عقدهایی نمیشود که غیر مجانی هستند. مشهور ترین عقد غیر مجانی یا معوض عقد بیع میباشد.

در این دسته از عقود به دلیل معوض بودن، آثاری دارد که برای مثال تعادل عوضین است که یعنی میان موضوع معامله و وجهی که در برابر آن پرداخت میشود باید تعادل عرفی برقرار باشد در غیر این صورت باطل است.

اما در هبه اینطور نیست، حتی اگر عوضی هم تعیین شده باشد تعادل عوضین لزومی ندارد. با همه این تفاسیر به دلیل پیچیدگی هایی که برای تنظیم چنین قراردادی وجود دارد، بهتر است اگر قصد انجام آنرا دارید برای تنظیم به سراغ یک وکیل قرارداد حرفه ای بروید تا ایشان به تنظیم عقد پرداخته یا شما را برای پیش بینی بندهای مختلفی از آن راهنمایی کند.

مجموعه دفتر وکالت حق گرا

پیشنهاد ما در موسسه حقوقی حق گرا به شما اینست که در صورتی که با مشکل بازپس گیری هبه مواجه هستید  با مراجعه به یکی از نزدیکترین  دفتر وکالت حقوقی حق گرا در شمال ، دفتر وکالت شرق و یا دفتر وکالت حقوقی شعبه غرب  تهران ، دفتر مرکز شهر حق گرا  که آدرس آنها در ذیل صفحه آمده از مشاوره وکلای پایه یک و قاضی های بازنشسته ما برخوردار شوید و یا با شماره تلفن همراه ۰۹۱۹۹۰۷۵۹۶۶تماس برقرار نمائید

شرایط صحت عقد هبه

برای صحت عقود چه مواردی باشند که قانون مدنی آنها را نام برده و ما با اسم عقود معین میشناسیم و چه در عقود غیر معین باید یکسری شرایط کلی رعایت گردد که به آن شرایط عمومی قراردادها گفته میشود و شامل موارد ذیل است:

• اهلیت طرفین
• قصد و رضای طرفین
• معین بودن موضوع معامله

مشروعیت جهت معامله

برای اینکه تفسیر هر یک از موارد بالا را بدانید، بهتر است با دریافت مشاوره حقوقی قرارداد از موسسه یا وکیل معتبر استفاده نمایید.

اما در عقد هبه یک شرط دیگر وجود دارد که برای صحت نیازمند آن است و آن قبض و اقباض عین موهوبه میباشد. یعنی مالی که قرار است به دیگری بخشیده شود باید به دست او داده شود.

برای مثال اگر ملکی به دیگری بخشیده میشود علاوه بر داشتن شرایط عمومی باید کلید ملک به متهب داده شود تا عقد هبه کامل شود. این شرط به قدری دارای اهمیت میباشد که اگر واهب پس از بخشیدن و پیش از دادن مال به متهب فوت نماید یا دچار جنون شود عقد هبه باطل است.

بیشتر بدانیم :   برگشت از هبه به زن

هبه معوض چگونه است؟

هبه معوض یکی از انواع هبه میباشد که در مقابل مالی که بخشیده میشود وجهی به عنوان عوض دریافت میگردد. اینگونه از هبه بر خلاف باقی عقد لازم است.

به این معنی که در صورت دریافت عوض، واهب نمیتواند رجوع نمایند و عین موهوبه را پس بگیرد. اما همانطور که قبلا گفته شد تعادل عوضین در این قرارداد شرط نمیباشد.

به این صورت که ممکن است ملکی در عوض دریافت یک شاخه نبات به دیگری بخشیده شود. پس با این تفاسیر وکلای حق گرا بیان میکنند که یکی از مستثنیات رجوع از هبه و همچنین یکی از شرایطی که سبب لازم شدن قرارداد بخشش میباشد تعیین شرط عوض برای آن است.

رجوع از هبه امکان پذیر است؟

رجوع از هبه به صورت کلی امکان پذیر است اما استثنائاتی دارد که آنها را ذیل این مطلب بیان خواهیم کرد و در غیر از موارد زیر رجوع صحیح است.

• . مال بعد از هبه کردن تلف شده یا از بین رفته باشد.
• . در صورتی که ما از پدر و مادر به اولاد یا از اولاد به پدر و مادر بخشیده شده باشد.
• . همانطور که پیش تر نیز بیان کردیم در صورتی که هبه معوض باشد امکان رجوع ساقط میشود.
• . در صورتی که مالی که هبه شده از مالکیت متهب به صورت ارادی یا غیر ارادی خارج شده باشد. برای مثال مال را بفروشد و یا ورشکسته گردد.
• . هبه طلب به مدیون منجر به سقوط حق رجوع میشود زیرا که در زمان هبه، دین از بین میرود.
• . در صورت مرگ واهب حق رجوع نیز ساقط میشود.
• . هبه اگر به عنوان صدقه صورت گیرد، دیگر امکان رجوع از آن نخواهد بود.
• . اگر در عین موهبه(مال مورد هبه) تغییری حاصل شود رجوع غیر ممکن است. برای مثال ۱۰۰ کیلوگرم گندمی که هدیه داده شده است تبدیل به آرد شود.

هزینه تنظیم قرارداد هبه توسط وکیل قراردادها

با همه این توضیحاتی که خدمت شما ارائه شد متوجه حجم زیاد جزئیات در چنین قراردادی شدیم. به همین دلیل بهتر است تنظیم چنین قراردادی را به دست کاردان خود یعنی وکلای متخصص قرارداد بسپاریم. موسسه حقوقی حق گرا یکی از مجموعه هایی میباشد که در زمینه تنظیم قرارداد با به کارگیری از وکلای متبحر و زبده به متقاضیان خود خدمات ارائه میکند.

تنظیم قرارداد هبه در این مجموعه حدود ۲ تا ۴ روز کاری زمان برده و هزینه آن به مبلغ سه میلیون تومان میباشد.

رجوع از هبه چیست

پیش از آنکه به بررسی شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، پرداخته و به این سوال، پاسخ دهیم که رجوع از هبه چیست؟ لازم است تا ابتدا، عقد هبه را بر اساس قانون مدنی، تعریف کرده و پس از توضیح مفهوم رجوع و فسخ در حقوق، در نهایت، به این سوال پاسخ دهیم که رجوع از هبه چیست؟

عقد هبه در ماده ۷۹۵ قانون مدنی، بدین صورت، تعریف شده است: « هبه، عقدی است که به موجب آن، یک نفر، مالی را مجانا به کس دیگری، تملیک می کند. تملیک کننده، واهب، طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است، عین موهوبه می گویند.» بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، عقد هبه که در واقع، همان هدیه دادن در عرف بوده، به معنای آن است که یک نفر، مال خود را به طور مجانی، به شخص دیگری داده و به مالکیت وی در بیاورد.

مطابق مقررات شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، که به طور مفصل در بخش بعد، در مورد آن و موارد رجوع از هبه، صحبت خواهیم کرد، هبه، یک عقد جایز است . عقد جایز به عقدی گفته می شود که امکان رجوع از آن و فسخ این عقد، یعنی بر هم زدن یک طرفه آن، بدون موافق بودن طرف مقابل، امکان پذیر می باشد.

بنابراین، در پاسخ به این سوال که رجوع از هبه چیست؟ می توان گفت، واهب یا هبه کننده، می تواند در شرایط خاصی، به صورت یک طرفه، عقد هبه را فسخ کرده و به هم بزند و مال خود را پس بگیرد . در اصطلاح حقوقی، به این عمل، رجوع از هبه، گفته شده که صرفا طبق شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر می باشد.
بیشتر بدانیم : رای رجوع از هبه به همسر

در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود

در بخش قبل، گفتیم که واهب یا هبه کننده، می تواند در شرایط خاصی، به صورت یک طرفه، عقد هبه را فسخ کرده و به هم بزند و مال خود را پس بگیرد . در اصطلاح حقوقی ، به این عمل، رجوع از هبه، گفته شده که صرفا طبق شرایط و موانع رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر می باشد.

البته، رجوع از هبه در قانون مدنی، به عنوان فسخ عقد جایز، به عنوان قاعده پذیرفته شده و به همین دلیل، قانون مدنی، در چند ماده، مشخص کرده است که موانع رجوع از هبه چه می باشد. به همین دلیل، ما نیز در این بخش، به منظور بررسی موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، به این سوال، پاسخ خواهیم داد که در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؟

ماده ۸۰۳ قانون مدنی، در بیان موانع رجوع از هبه، به این سوال، پاسخ داده که در چه مواردی نمی توان از هبه رجوع نمود؟ بنابراین، با ملاحظه این موارد، می توان متوجه شد که رجوع از هبه در قانون مدنی، در چه مواردی، امکان پذیر بوده و شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، چه مواردی می باشد. مطابق ماده مزبور، موانع رجوع از هبه، شامل موارد ذیل است :

عین موهوبه ( یعنی مالی که هبه شده است ) از بین رفته باشد. مانند اینکه واهب، لباسی را به متهب، هبه کرده و لباس پس از داده شدن به متهب، در آتش سوخته باشد.

متهب ( گیرنده هبه ) پدر، مادر یا اولاد واهب باشد.

هبه، از نوع عقد معوض بوده باشد و عوض هبه هم دریافت شده باشد. مانند اینکه، واهب، اتومبیلی را به متهب، هبه کرده و در مقابل، متهب نیز مالکیت خانه ای را به واهب، منتقل نموده و خانه را هم به وی تحویل داده باشد.

در صورتی که در مال هبه شده، تغییراتی حاصل شده باشد. مانند اینکه، واهب، پارچه ای را به متهب، هبه کرده و متهب، با آن پارچه، لباس دوخته باشد.

در پایان این بخش، لازم به ذکر است که اگر هیچ کدام از این موانع رجوع از هبه، وجود نداشته باشد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی بوده و می توان از هبه رجوع کرد. البته، در صورت مخالفت متهب و خودداری وی از پس دادن مال موهوبه، واهب یا هبه کننده، باید برای ثبت دادخواست رجوع از هبه اقدام نموده که در بخش آخر، به توضیح آن می پردازیم.
بیشتر بدانیم: قرارداد هبه نامه معوض

شرایط رجوع از هبه

در قسمت قبل، گفتیم که رجوع از هبه در قانون مدنی، به عنوان فسخ عقد جایز، به عنوان قاعده پذیرفته شده و به همین دلیل، قانون مدنی، در چند ماده، مشخص کرده است که موانع رجوع از هبه چه می باشد. همچنین، توضیح دادیم که از بین رفتن مال موهوبه، انتقال آن به غیر و معوض بودن هبه، از مواردی بوده که در آن ها، رجوع از هبه در قانون مدنی، امکان پذیر نمی باشد.

سوال مهم دیگری که در رابطه با رجوع از هبه در قانون مدنی و موارد رجوع از هبه، مطرح می شود، این مساله بوده که شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، چیست؟ در پاسخ به این سوال، می توان گفت، شرایط رجوع از هبه در قانون مدنی، با دقت در موارد رجوع، قابل استخراج بوده که عبارتند از:

مال موهوبه، از بین نرفته باشدو مالکیت آن به دیگری منتقل نشده باشد.

متهب ( گیرنده هبه ) پدر، مادر یا اولاد واهب نباشد.

هبه، از نوع هبه معوض نبوده یا در صورتی که معوض بوده، عوض هبه گرفته نشده باشد.

در مال هبه شده، هیچ تغییری، حاصل نشده باشد.

با فراهم بودن کلیه شرایط رجوع از هبه، که در بالا توضیح داده شد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، بوده و بنابراین، واهب یا هبه کننده، می تواند برای رجوع از هبه و در صورت لزوم، طرح دعوا و تقدیم دادخواست رجوع از هبه، اقدام کرده که در بخش های بعد، به توضیح این موارد می پردازیم.

بیشتر بدانیم : خطرات صلح و هبه اموال

نکات کلیدی مرتبط با موضوع

• رجوع از هبه علاوه بر صریح بودن ممکن است به صورت ضمنی نیز باشد. به طور مثال واهب بدون اطلاع متهب به قصد رجوع از هبه ملک خود را به فرد دیگری اجاره داده یا واگذار نماید.
• مطابق با قوانین موضوعه ایران اگر واهب عین موهوبه را به پدر، مادر، یا فرزندان و حتی نوادگان خود هبه نماید دیگر حق رجوع از هبه برای او متصور نیست. (بند ۱ ماده ۸۰۳ قانون مدنی)
• هنگامی که ملک موهوبه از ملکیت متهب خارج گردد، حق رجوع ساقط می شود و واهب به هیچ عنوان نمی تواند رجوع کند هر چند دوباره به ملکیت متهب در بیاید. (بند ۳ ماده ۸۰۳ قانون مدنی)
• حق رجوع بعد از فوت واهب یا متهب، ممکن نیست. (ماده ۸۰۵ قانون مدنی)
• در صورت داشتن حق رجوع در هبه این حق مجانی و بلاعوض می باشد و در صورت وجود هبه معوض با قبض عوض، حق رجوع از بین می رود. لذا صرف وجود شرط عوض، مانع رجوع نیست بلکه حق رجوع با اجرای شرط عوض ساقط می شود. (بند ۲ ماده ۸۰۳ قانون مدنی)
• اثر رجوع واهب از هبه معطوف به آینده است و مربوط به گذشته نمی باشد یعنی اینکه منافع ملک قبل از رجوع واهب متعلق به متهب است و واهب در آن حقی ندارد.
• عدم ثبت رسمی هبه اموال غیرمنقول مانع از رسیدگی به دعوی مربوط به رجوع از هبه نیست.
• واگذاری مال به دیگری بدون تعیین ماهیت آن، نمی‌تواند صرفاً حمل بر هبه تلقی شود تا بتوان از آن قابلیت رجوع را استخراج نمود.
• هبه‌ای که در قبال رضایت متهب به ایجاد رابطه زوجیت منعقد شده باشد نوعی هبه معوض محسوب می‌شود.
• در صورتی که عین موهوبه در ید متهب باشد محتاج به قبض مجدد نمی باشد. چنانچه متهب در هنگام هبه مال را در تصرف داشته، قبض مورد هبه تحقق یافته و نیازی به قبض مجدد نیست و عناصر هبه کامل محسوب می‌شود.
• شرط خیار در هبه اصولا صحیح است.

دعوای رجوع از هبه

در بخش قبل،  گفتیم که با فراهم بودن کلیه شرایط رجوع از هبه، که در بالا توضیح داده شد، مورد از موارد رجوع از هبه در قانون مدنی، بوده و بنابراین، واهب یا هبه کننده، می تواند برای رجوع از هبه و در صورت لزوم، طرح دعوا و تقدیم دادخواست رجوع از هبه، اقدام نماید. به همین دلیل، در این بخش، به بررسی دعوای رجوع از هبه می پردازیم. طرح و اقامه این دعوا، شامل مراحل زیر می باشد:

ثبت نام در سامانه ثنا و دریافت حساب کاربری

ارسال اظهارنامه رجوع از هبه از سوی واهب، برای متهب

تقدیم دادخواست تایید رجوع از هبه، به دادگاه حقوقی، از طریق دفاتر خدمات قضایی یا سامانه عدل ایران، به آدرس remission.adliran.ir/PetitionEdit.aspx.

دریافت ابلاغیه وقت دادرسی و حضور در جلسات دادرسی

و در نهایت، صدور حکم بدوی تایید رجوع از هبه، در صورت فراهم بودن شرایط و نبود موانع رجوع از هبه در قانون مدنی

لازم به ذکر است که پس از صدور حکم بدوی تایید رجوع از هبه، توسط دادگاه حقوقی بدوی، در صورت اعتراض متهب، پرونده به دادگاه تجدیدنظر، ارسال شده و در صورت تایید رای در دادگاه تجدیدنظر، واهب یا هبه کننده می تواند برای اجرای رای و پس گرفتن مال موهوبه، به قسمت اجرای احکام دادگاه مراجعه نماید.
بیشتر بخوانید : مالکیت طلا در طلاق

نمونه دادخواست رجوع از هبه

در قسمت قبل، گفتیم که ثبت نام در سامانه ثنا، ارسال اظهارنامه رجوع از هبه و تقدیم دادخواست تایید رجوع از هبه، از مراحل اصلی دعوای مذکور بوده که واهب در صورت خودداری متهم از استرداد مال موهوبه، ملزم به طی کردن آنها می باشد. از آنجا که یکی از مراحل دعوای رجوع از هبه و اثبات شرایط رجوع آن در قانون مدنی، در دادگاه حقوقی، تقدیم دادخواست رجوع از هبه بوده، در این بخش، یک نمونه دادخواست مربوطه را ارائه نموده ایم.

نمونه دادخواست رجوع از هبه

ریاست محترم دادگاه حقوقی ……..

با سلام

احتراما اینجانب، …….. ، خواهان فوق الذکر، مالک یک دستگاه خودرو سواری، مدل …….. رنگ …….. به شماره شاسی …….. و شماره موتور …….. و شماره انتظامی …….. بوده که ضمن ازدواج با خانم ……..، همسر فعلی اینجانب، خودرو مزبور را به ایشان هبه کرده ام. متاسفانه، در حال حاضر، به دلیل اختلافات خانوادگی، ایشان زندگی مشترک را ترک نموده و با وجود ارسال اظهارنامه رجوع از هبه، توسط بنده، از بازگرداندن خودرو فوق الذکر خودداری می نماید.

حالیه، با توجه به اینکه هبه، عقدی جایز بوده و نظر به ابلاغ اظهارنامه رجوع از هبه، به خوانده محترم و خودداری وی از بازگرداندن عین موهوبه، درخواست تایید رجوع از هبه، مستندا به مواد ۷۹۵، ۷۹۶ و ۸۰۳ قانون مدنی، از محضر جنابعالی مورد استدعا می باشد.

سخن آخر

در انتها باید گفت که در طول زندگی ممکن است موارد زیادی از عقد هبه بدون هیچ تشریفات خاصی صورت بگیرد برای مثال دادن انعام یا کمک به فقرا و … اما بخشیدن اموال خود به دیگری زمانی دارای اهمیت میشود و باید تحت شرایط خاصی صورت بگیرد که مال دارای ارزش زیادی هست.

برای مثال بخشیدن ملک از سوی پدری به یکی از فرزندان خود باید در قالب یک قرارداد رسمی صورت گیرد تا باقی فرزندان نتوانند به راحتی از پذیرش آن امتناع ورزند.